تبیین ادراک و تجلی معنا در فضاهای معماری، مبتنی بر غایتشناسی از دیدگاه کانت و کوماراسوامی
الموضوعات :مهدی بنیاسدی باغمیرانی 1 , سید بهشید حسینی 2 * , آزاده شاهچراغی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه معماری،گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: غایتشناسی, ادراک, تجلی, آناندا کوماراسوامی, امانوئلکانت.,
ملخص المقالة :
یکی از موضوعات تأمل برانگیز در تفکر مدرن غربی و سنتگرای شرقی، مسئله غایتشناسی در هنر است. غایت مندی در فضاهای معماری سنتی، به جهت تبیین ادراک و تجلی معنا، نیازمند واکاوی دقیق در حوزه غایتشناسی در هنرمدرن و هنر سنتی است. پژوهش حاضر با تأمل در مفهوم غایتشناسی در اندیشههای فلسفی کانت و کوماراسوامی، درصدد یافتن مدل مفهومی به جهت تبیین ادراک و تجلی معنا در فضاهای معماری است. فلذا تحقیق حاضر بینرشتهای و با رویکرد تحلیلی است، که در ابتدا آرای کانت و کوماراسوامی در باب غایتشناسی هنر مدرن و سنتی مورد واکاوی قرار گرفتهاست؛ سپس آرای این دو اندیشمند را، در قالب دو نوع غایت مندی ظاهری و باطنی در کنار هم قرار داده شده است، تا براساس آن به مدل مفهومی دست بیابیم؛ که امکان شرح نحوهی ادراک و تجلی معنا در هنر و معماری سنتی را فراهم سازد. با تکیهبر این مدل مفهومی، هدف این پژوهش، بررسی جایگاه غایت مندی در هنرمدرن غربی و هنر سنتی شرقی، به جهت تشریح نحوهی ادراک و تجلی معنا در فضاهایمعماری است. پرسش کلیدی این پژوهش این است که، مفهوم غایت به چه نحوی با مفاهیم ادراک و تجلی معنا در فضاهایمعماری ارتباط پیدا میکند؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد که، در معماری سنتی، با تجلی معنا در طرح و رنگ، زمینه ادراک معنا در افراد فراهم میشود. بر این اساس غایت اصلی، اتحاد ادراک و تجلی معنا (صفات جمالی و جلالی) در فضاهای معماری است. با تجلی صفات جمالی متکثر با معنای واحد در فضای معماری، زمینه ادراک معانی و صفات جلالی که عامل خشیت در ناظر است، فراهم میشود.
1. امینی، م. (1394). ادراک حسی زیبایی از دیدگاه ملاصدرا و تبیین آن به عنوان معقول ثانی فلسفی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی کیمیای هنر، 4(15)،83-97.
2. برادرانهروی، ف. و حمزهنژاد، م. (1398). مهدی تقابل والایی و زیبایی در فلسفه و ظهور آن در زیباییشناسی معماری مساجد آزاد و الگو محور معاصر (نمونه موردی: مسجد ولیعصر و مصلی امام خمینیتهران. فصلنامه علمی پژوهشهای معماری اسلامی، 7(4)،47-73.
3. بلخاری، ح. (1388). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. چاپ دوم. تهران: نشر سوره مهر.
4. حاج رشیدیان، س. و سلمانی، ع. (1394). مقایسه مفهوم غایت¬مندی در مقدمه و دقيقه سوم تحليل امر زیبا در نقد قوة حكم و نتایج ناشی از آن. دوفصلنامه علمی-پژوهشی کیمیای هنر، 4(14)،21-30.
5. حیدری، ا. و فیاض، ه. (1394). بررسی نسبت امر والای پست مدرن در اندیشه ليوتار با مفهوم رخداد در آراء هایدگر. دوفصلنامه علمی-پژوهشی کیمیای هنر، 4(15)،21-32.
6. حیدری، م. و ریختهگران، م. (1396). نسبت «آفرینش هنری» نزد کانت و هایدگر با معنای «روایت» در نظر ریکور. دوفصلنامه علمی-پژوهشی کیمیای هنر، 6(24)،23-33.
7. خوشکلام، ف. و حمزهنژاد، م. (1391). زیباییشناسی مساجد در بستر سبکها (از جلالت تا لطافت). همایش بینالمللی دین در آیینه هنر. همدان: دانشکاه آزاد اسلامی واحد همدان.
8. سیستانی هنزافی، م.، شاهچراغی، آ. و ماجدی، ح. (1399). مفهومشناسی جمال و جلال در معماری اسلامی از دو دیدگاه ادراک و تجلی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، 16(38)،221-229.
9. ظفرنوایی، خ. (1396). بررسی مفهوم عرفانی فضایتهی در معماری اسلامی ایرانی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، 13(27)،57-74.
10. عظیمی، م. (1398). تبیین جایگاه معنا و خیال در معماری. فصلنامه علمی پژوهشهای معماری اسلامی، 7(3)،77-91.
11. علیا، م. و نریمانی، گ. (1397). تحلیل رویکرد پیشانقدی کانت به امر زیبا و امر والا. دوفصلنامه علمی-پژوهشی کیمیای هنر، 7(26)،7-23.
12. علیپور، ر.، حاتم، غ.، بنیاردلان، ا. و داداشی، ا. (1396). افتراق معنای هنر در نگرش سنتی و مدرن از دیدگاه کوماراسوامی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، 13(28)،42-54.
13. علیزاده اسکویی، پ.، بنیاردلان، ا.، افشارمهاجر، ک.، شریفزاده، م. و صافیان، م. (1398). مطالعه تطبیقی ارتباط امر والای کانت با نقاشی های مرتبط با تصاویر حضرت مریم و مسیح در دوران بیزانس و گوتیک. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، 15(35)،49-69.
14. کانت، امانوئل.(1370). تمهیدات، ترجمه رشیدیان، ع. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
15. کانت، امانوئل. (1388). نقد قوه حکم. ترجمهی رشیدیان، ع. تهران: نی.
16. کوماراسوامی، آناندا. (1391). استحالهی طبیعت در هنر. ترجمهی طباطبایی، ص. چاپ دوم. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
17. کوماراسوامی، آناندا. (1391). فلسفهی هنر مسیحی و شرقی. ترجمهی ذکرگو، ا. چاپ سوم. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
18. گروتر، یورگکورت. (1389). زیباییشناسی در معماری. ترجمهی دولتخواه، م. و همتی، س. تهران: دولتمند.
19. ملاصالحی، حکمت الله. (1377). صور جلالی در معماری اسلامی ایران. فرهنگ و هنر. شماره29.
20. ملاصدرا، محمدبنابراهیم. (1981). الحکمه المتعالیه (اسفاراربعه).جلدسوم، چهارم و هشتم، بیروت: داراحیاءالتراثالعربی.
21. مومنی، ناصر. (1390). ارزیابی رویکرد صدرایی و اشراقی به فرآیند دیدن. دوفصلنامه علمی-پژوهشی جاویدانخرد، 8(18)،57-82.
22. نصر، سیدحسین. (1375). هنر و معنویت اسلامی. ترجمهی قاسمیان، ر. تهران: انتشارات سوره، دفتر مطالعات هنر دینی.
23. نقرهکار، عبدالحمید. (1392). تعاملی ادراکی انسان با ایدههای فضایی_هندسی در معماری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
24. نقیزاده، محمد. (1384). مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی. جلداول(مبانی و نظام فکری). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
25. Burk, I. (1998). A Philosophical Inquiry into the Origins of our Ideas of sublime and Beautiful. London: Oxford.
26. Burckhardt, T. (1970). The Void in Islamic Art. Studies in Comparative Religion. 4(2)T 96-99.
27. Coomaraswamy, A. (1955). the Christian and oriental. philosophy of art. NewYork: dover publication.
28. Coomaraswamy, A. (2004). The Essential. Rama P. Coomaraswamy(Ed.). NewYork: World Wisdom Publishers.
29. Kant, E. (2011). Observation on the Feeling of the Beautiful and the Sublime and Other Writings. Guyer, paul & Frierson. Patrick(Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
30. Lazaroff, A. (1992). The Kantian Sublime: Aesthetic Judgment and Religious Feeling, in Immanuel Kant: Critical Assessments. V: IV. ed. by Ruth Chadwick and Clive Cazeaux. London: Routledge.
31. Lyotard, J. F. (1992). The Postmodern Explained: Correspondence 1982-1985. Trans by Don Barry. Bernadette Maher. Julian Pefanis, Virginia Spat and Morgan Thomas. Minneapolis: University of Minnesota Press.
32. Pillow, K. (2000). Sublime Understanding Aesthetic Reflection in Kant and Hegel. California: MIT perss.
33. Explaining the perception and manifestation of meaning in architectural spaces, based on teleology from the views of Kant and Coomaraswamy