شناسایی مؤلفه‌های اثرگذار بر طراحی آپارتمان مسکونی معاصر در ایران جهت پاسخگویی به نیاز کودک برای تحرک (مطالعه موردی مجتمع‌های مسکونی هرمزان در تهران)
الموضوعات :
1 - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران. (نویسنده مسئول).
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد گرایش مسکن، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران
الکلمات المفتاحية: آپارتمان مسکونی, کودک, نیازهای حرکتی, طراحی معماری,
ملخص المقالة :
پاسخگویی به نیاز کودک جهت تحرک و بازی هم از بعد ارتقا سلامت روانی و جسمی و هم به‌عنوان پاسخ به نیاز یکی از ساکنین آپارتمان مسکونی موضوعی حائز اهمیت است. اما باتوجه‌به محدودیت‌های موجود در ساخت مجتمع‌های مسکونی؛ در بسیاری از خانه‌ها فضای باز (حیاط) که پیش‌ازاین مناسب‌ترین فضای خصوصی جهت پاسخگویی به این نیاز زیستی کودک (تحرک) بوده است حذف و نهایتاً فضای نیمه‌باز کوچک (تراس) جایگزین آن شد. هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار در طراحی کالبد آپارتمان مسکونی در ارتقا کیفیت فضا جهت پاسخگویی به تحرک کودک است. این پژوهش بر اساس روش کمی (با کمک ابزار پرسش‌نامه محقق ساخت) انجام شده است. جمع‌آوری داده‌ها با ارائه پرسش‌نامه به ساکنین مجتمع مسکونی هرمزان در تهران صورت پذیرفته و داده‌های به‌دست‌آمده به‌وسیله نرم‌افزار Spss-26 و استفاده از تحلیل عاملی، آزمون فریدمن، آزمون همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج استخراج و ارائه گردیده است. بر اساس تحلیل یافته‌های پژوهش، استفاده از فضای باز (حیاط در ارتفاع) یا نیمه‌باز (تراس)، فضای سبز، انعطاف‌پذیری در مبلمان و کالبد آپارتمان و استفاده از نور طبیعی مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که بایستی به‌عنوان معیارهای طراحی کالبد آپارتمان مسکونی جهت پاسخ به نیاز کودک برای تحرک مدنظر قرار گیرد.
1- ایزدپناه جهرمی، آ. (1383). کودک، بازی و شهر، فرایند و معیارهای برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای بازی کودکان. انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، تهران.
2- باقری، ح.، و ضرغامی، ا. (1399). بررسی سیاست‌های توسعه مسکن در ارتباط با تحرک مستقل کودکان. اولین کنفرانس ملی عمران، معماری و فناوری اطلاعات در زندگی شهری، مشهد.
3- بهروز فر، ف.، و رازجویان، م. (1380). مبانی طراحی فضاهای باز نواحی مسکونی در تناسبات با شرایط جسمی کودکان. نشر مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران.
4- پیکانی، ا.، و باور، س. (1397). معیارهای طراحی مجتمع مسکونی با رویکرد ارتقا سلامت کودکان در فضاهای شهری. نشریه معماری شناسی، 1(6)، 1-10.
5- جلالی، ا.، و معینی، م. (1394). تأثیر فرم و رنگ محیط در افزایش خلاقیت کودکان. همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری، تهران.
6- حسینی، آ.، شفایی، م.، صالحی نیا، م.، و صالح صدق‌پور، ب. (1399). اصول طراحی عرصه میانی مجتمع‌های مسکونی برای انگیزش بازی کودک. فصلنامه علمی معماری و شهرسازی، 31(1)، 69-82.
7- ذبیحی، ح.، حبیب، ف.، و رهبری منش، ک. (1389). بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان. فصلنامه هویت شهر، 5(8)، 103-118.
8- رحمانی، ز.، و سهیلی، ج. (1397). تبیین الگوهای طراحی فضاهای دوستدار کودک در مجتمع‌های مسکونی. کنفرانس معماری و شهرسازی ایران در گذار آثار و اندیشه‌ها، قزوین.
9- سر علی، ر.، و پور دیهیمی، ش. (1395). همسایگی و همسایه بودن. صفه، 26(1)، 5-24.
10- شاه‌حسینی، ص.، و حجت، ع. (1396). بازتعریف فضای بازی کودک بر مبنای ارزیابی و تحلیل نیازهای آن‌ها از فضای بازی. دوفصلنامه علمی - پژوهشی مرمت و معماری ایران، 8(15)، 41-58.
11- صادق صابری، م. ج.، قدرجانی، ر.، و حاجیان زیدی، م. (1395). طراحی فضای کنش اجتماعی کودکان در محوطه باز مجتمع‌های مسکونی با رویکرد خلاقیت و تعاملات اجتماعی. مطالعات هنر و معماری، 2(6)، 13-27.
12- صفاری نیا، م. (1390). تأثیر محیط‌های مسکونی مختلف بر سلامت روان، شادکامی و بهزیستی شخصی دختران نوجوان. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 1(1)، 60-73.
13- صفوی شالی، ر.، و حبیب‌پور، ک. (1391). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی. نشر لویه، متفکران.
14- ظاهری، ش.، طباییان، س. م.، و طاهری، ح. (1396). راهکارهای بهبود کیفیت طراحی مسکن حداقل بر اساس توجه به نیاز کودکان. هفتمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار عمران شهری، تهران، آذرماه.
15- علینقیان، س.، و قلمکاریان، س. م. (1400) نقش بازی در سلامت روان کودکان و نوجوانان. سومین کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین در تعلیم، تربیت، روان‌شناسی، فقه و حقوق و علوم اجتماعی. شیروان.
16- غلامی، ز.، فرشچی، ح. ر. (1397). مطالعه و طرح معماری خانه کودک در کاشان مبتنی بر پرورش خلاقیت کودک. دوماهنامه علمی تخصصی پژوهشی در هنر و علوم‌انسانی، 6(14)، 21-32.
17- قره بیگ¬لو، م. (1381). دهکده کودک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده معماری.
18- کریمی آذری، ا. ر.، حسینی، س. ب.، صالح صدق‌پور، ب.، و حسینی دهشیری، ا. (1394). اصول طراحی فضای مسکونی با رویکرد ارتقا خلاقیت کودکان 7-3 ساله در ایران. مجله باغ نظر، 13(41)، 19-34.
19- کریمی، ف.، و جلیلی صدرآباد، س. (1399). تحلیل میزان تطابق فضای باز مجتمع‌های مسکونی با رویکرد شهر دوستدار کودک و ارتقا آن از طریق مشارکت کودکان. دانش شهرسازی، 5(2)، 93-78.
20- شیعه، ا. (1385). آماده‌سازی شهر برای کودکان (نمونه موردی تهران). مؤسسه نشر شهر.
21- عظمتی، ح. ر. (1386). اصول طراحی پارک‌های شهری مبتنی بر ارتقا خلاقیت کودکان، پایان‌نامه دکتری معماری. دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
22- کامل نیا، ح.، و حقیر، س. (1388). الگوهای طراحی فضای سبز در شهر دوستدار کودک (نمونه موردی: شهر دوستدار کودک بم). مجله باغ نظر، 6(12)، 88-77.
23- نوروزیان ملکی، س. (1394). معیارهای معمارانه سرزندگی‌ونشاط در محلات مسکونی. پایان‌نامه دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
24- گیفورد، ر. (1378). روان‌شناسی محیط‌های مسکونی ترجمه قبادیان، و. معماری و فرهنگ، 3، 71-98.
25- مهاجر، ا.، تقی‌پور، م.، و عظمتی، س. (1401). بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر طراحی فضاهای مجتمع مسکونی مبتنی بر ارتقا سلامت عمومی ساکنین. پژوهش‌های معماری نوین، 2(1)، 27-46.
26- نوذری، ش. (1383). رهنمودهای طراحی فضای باز مسکونی. صفه، 14(3-4)، 45-64.
27- نیک‌پی، ش.، و رجبی فر، ب. (1396). تأثیر فضای بازی بر خلاقیت کودکان. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران.