شناسایی لایه‌های معنایی با رویکرد منظر در مواجهه با پدیده راه
محورهای موضوعی :سعید غلامپور 1 , آذین هادی زاده 2 *
1 - استادیار، گروه معماری و معماری داخلی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
2 - دانشجو دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
کلید واژه: منظر راه, معنا, راه, فرهنگ.,
چکیده مقاله :
در برداشت سطحی‌‌تر و البته نگاه متداولِ امروز به پدیده راه، تنها بر نقش ارتباطی آن تأکید می‌شود. این در حالی است که راه‌ها زمانی پیوند عمیقی با زندگی انسان برقرار می‌نمایند؛ و می‌توانند به عنوان مقصد مسافران انتخاب شوند. خلأ موجود در بحث مطالعه راه همین عدم توجه به ابعادی است که با زندگی انسان در گذر زمان پیوند عمیقی برقرار کرده است. مطالعات انجام شده در دوران مدرن، حاکی از آن است که با سرعت گرفتن جریان زندگی، سرعت حرکت و به تبع آن ایمنی مسیر در اولویت اول برنامه‌ریزان، طراحان و مهندسان راه قرار گرفته است. این نوع نگاه تک‌بعدی و کالبدی به مقوله راه از مشخصه‌های اصلی علوم مهندسی است. گذشته از آسیب‌شناسی اقدامات انجام گرفته توسط علوم مهندسی در جهت تسهیل و تسریع هرچه بیشتر، هدف از مطالعه راه می‌تواند فراتر رود. دانش منظر به کمک فنون مهندسی آمده و با نگاهی کل‌نگر به مفهوم پدیده راه و توجه هم‌زمان به تمام ابعاد ملموس و ناملموس راه، گام‌های مؤثری در جهت ارتقاء کیفیت آن به‌وسیله احیاء معانی نهفته در راه و با هدف تبدیل آن به مقصد گردشگران بردارد. اگرچه با این زاویه نگاه و در رویکرد منظر، سیاست‌گذاری راه متفاوت از وضع موجود خواهد شد. این پژوهش از نوع کیفی و بر پایه تحلیل محتوای کیفی بوده که سعی دارد تا با بررسی اسناد کتابخانه‌ای، مرور نظریات پیشینِ اهل فن، همچنین مشاهده و تحلیل شرایط ضمن تأکید بر ضرورت کیفیت راه‌ها، به بررسی تأثیر و نقش بسزای رویکرد منظر در سطوح مختلف مطالعاتی پدیده راه بپردازد.
In the contemporary and rather superficial perception of the road phenomenon, emphasis is placed solely on its communicative function. However, roads establish a profound connection with human life and can even be chosen as destinations for travelers. The existing gap in road studies stems from neglecting the dimensions that have historically been deeply intertwined with human life over time. Modern studies indicate that with the acceleration of life’s pace, movement speed and, consequently, road safety have become the primary concerns of planners, designers, and engineers. This one-dimensional and physical perspective on roads is a defining characteristic of engineering sciences. Beyond assessing the shortcomings of engineering interventions aimed at facilitating and accelerating movement, road studies can extend their scope further. Landscape knowledge, in collaboration with engineering techniques, adopts a holistic perspective on the road phenomenon, considering both tangible and intangible dimensions. This approach plays a crucial role in enhancing road quality by reviving its inherent meanings, ultimately transforming roads into destinations for tourists. However, from this viewpoint, policy-making regarding roads will differ from current practices.This qualitative research, based on qualitative content analysis, aims to examine the significant impact of the landscape approach on different levels of road studies by reviewing library resources, analyzing previous expert theories, and observing and analyzing conditions, with a particular emphasis on the necessity of road quality enhancement.
1- اسپیرن، آن ویستون(1384). زبان منظر. ترجمه سید حسین بحرینی و بهناز امین‌زاده، انتشارات دانشگاه تهران.
2- بل، سایمون(1392). منظر. الگو، ادراک و فرآیند. ترجمه بهناز امین‌زاده. انتشارات دانشگاه تهران.
3- بهمنی قاجار، محمد(1396). تاریخچه راه‌های ایران، درگاه اینترنتی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، آذرماه 1396.
4- پالاسما، یوهانی(2005). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی. ترجمه رامین قدس، انتشارات گنج هنر، چاپ اول، 1388.
5- پرتوی، پروین(1394). پدیدارشناسی مکان. تهران، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
6- پوردیهیمی، شهرام؛ و سیدکلال، ساسان(1391). فضای منظر: پیوندگاه فرهنگ و طبیعت. مسکن و محیط روستا، شماره 138، تابستان 91: 17-28.
7- خادمی، مسعود؛ و رفیعی جوزم، رضا(1388). بررسی مؤلفه‌های کیفیت محیط در فضای ورودی شهرها. نشریه آبادی، شماره 61 و 62، 84-89.
8- خازنی، آرش؛ و برات‌وند، محمود(1398). روابط بختیاری‌ها و حکومت در عصر قاجار. تهران: انتشارت منشور صلح.
9- رحم¬دل، سمانه(1395). منظر راه در جغرافیای تاریخی ایران. نگاهی به کتاب راه و رباط با رویکرد منظرین، شماره 36، پاییز 1395: 52-57.
10- رضوی، نیلوفر؛ و مفرد، فهیمه(1396). نقش و ضرورت گونه‌بندی منظر در برنامه‌ریزی منظر راه. اولین کنفرانس بین‌المللی منظر راه‌های شهری و برون‌شهری با رویکرد بومی‌سازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.
11- سیرو، ماکسیم(1357). راه‌های باستانی ناحیه اصفهان و بناهای وابسته به آن‌ها. ترجمه مهدی مشایخی، انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
12- شاه‌چراغی، آزاده؛ و بندرآباد، علیرضا(1394). محاط در محیط: کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
13- شیرازی، محمدرضا(1389). معماری حواس و پدیدارشناسیِ یوهانی پالاسما، تهران: رخ داد نو.
14- طالبیان، محمدحسن(1395). منظر راه در ایران، شماره 36، پاییز 1395: 72-77.
15- عالی‌قدر، مریم(1400). پیچک صعب‌العبور. زندگی جاده چالوس از ابتدا تا امروز. تهران مجله دالان، ویژه‌نامه دریا در خواب، جاده چالوس.
16- قوام‌پور، انسیه(1395). جایگاه منظر در برنامه‌ریزی و طراحی جاده‌ها، مجله منظر، شماره 36، پاییز 1395: 36-41.
17- گروتر، یورگ کورت(1388). زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد، عبدالرضا همایون، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ پنجم.
18- لسان، مریم(1395). گذرگاه حیات‌وحش در منظر راه. مجله منظر، شماره 36، پاییز 1395: 42-51.
19- لنگ، جان(1390). آفرینش نظریۀ معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی‌فر، انتشارت دانشگاه تهران.
20- ماهان، امین؛ و منصوری، سیدامیر(1396). مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحب‌نظران رشته‌های مختلف، باغ نظر، 14(47)، 17-28.
21- منصوری، سید امیر(1395). راه به مثابه منظر. مجله منظر، شماره 36، 3-3.
22- منصوری، سیدامیر. (1392). سازمان فضایی در شهر اسلامی ایران. فصلنامه هنر و تمدن شرق. سال اول. شماره اول. پاییز 1392.
23- منصوری، سیدامیر(1399)، منظر ایرانی، جمع حقیقت و مجاز. منظر، 12(50)، 5.
24- وزین افضل، مهدی؛ نورایی، مرتضی؛ و جعفری، علی‌اکبر(1395). سیاست‌ها و چالش‌های ناصرالدین‌شاه در توسعه راه شوسه مازندران. مجله پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، 19، 235-260.
25- هال، استیون؛ پالاسما، یوهانی؛ و پرزگومز، آلبرتو(1395). پرسش‌های ادراک، پدیدارشناسی معماری. ترجمه. مرتضی نیک‌فطرت و سیده صدیقه میرگذار و احسان بیطرف، تهران: انتشارات فکر نو. چاپ سوم.
26- Philips, W. J., Wolfe, K., Hodur, N., Leistritz, L. (2013) Tourist word of mouth and revisit intentions to rural tourism destination: A case of North Dakota, USA, International journal of tourism research, 15(1), pp. 93-104. doi:10.1002/jtr.879