ارزیابی تحقق‌پذیری شاخصه‌های شهر هوشمند (نمونه موردی شهر تبریز)
محورهای موضوعی :سحر جمشیدی 1 , نفیسه زارع 2 , اکبر عبدالله زاده طرف 3 *
1 - واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز، ایران.
2 - واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز، ایران.
3 - واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز، ایران.
کلید واژه: شهر هوشمند, شاخصه‌های شهر هوشمند, تحقق‌پذیری, تبریز.,
چکیده مقاله :
هوشمند سازی شهرها، فقط به معنی رشد تکنولوژی و مکانیزه شدن شهرها نیست، بلکه زمانی شهری هوشمند است که در همه زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حکمروایی نیز هوشمند و بهینه باشد. استفاده از منابع انرژی کمتر و ایجاد بیشترین بازدهی از ضرورت‌های هوشمندسازی شهرها می¬باشد. در سال¬های اخیر استفاده از تکنولوژی در جهت تسریع روند کارهای روزمره و ارتقاء کیفیت زندگی اهمیت یافته است؛ اما به‌صورت جامع و یکپارچه شکل نگرفته است. این پژوهش با هدف بررسی میزان تحقق‌پذیری شاخصه‌های شهر هوشمند در شهر تبریز شکل گرفته است. در مقاله پیش رو، تحقق‌پذیری ۶ مؤلفه اساسی شهر هوشمند در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و... موردبررسی قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر، کتابخانه‌ای و پرسشنامه‌ای می¬باشد. با توجه به تخصصی بودن بحث هوشمندی و الزامات تحقق‌پذیری آن، پرسشنامه مستخرج با همکاری اساتید و متخصصان این حوزه تکمیل شده است. نتایج حاصل از این پرسشنامه، در نرم‌افزار spss مورد تحلیل قرار گرفته است. بر اساس اعداد کرونباخ به‌دست‌آمده می‌توان گفت شهر تبریز ازلحاظ تحقق شاخصه‌های شهر هوشمند در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشته است اما به‌طورکلی نمی¬توان این شهر را هوشمند نامید.
The smartening of cities does not only mean the growth of technology and mechanization, but when it is smart and optimal in all socialcultural, economic, environmental, and governance fields, it is called a smart city . One of the necessities of making cities smarter is using less energy resources and creating maximum efficiency. In recent years, the technology employment has become important to speed up the process of daily work and improve the quality of life; however, it has not been formed in a comprehensive and integrated way. This research aimed to investigate the feasibility of smart city indicators in Tabriz. The feasibility of six basic components of a smart city in social, political, environmental and other fields has been investigated. The current research method is a library and questionnaire. Considering the specialization of intelligence and the requirements of its realization, the extracted questionnaire was completed with the cooperation of professors and experts. The results were analyzed in SPSS software. Based on Cronbach's numbers, Tabriz city has been in a relatively favorable situation in terms of realizing the characteristics of a smart city. But in general, this city cannot be called smart.
1- ابراهیمی، مازیار؛ و معرف، مریم(۱۳۹۷). توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها و مزایای شهر هوشمند. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۴(۴)، ۳۹-۴۷.
2- استانداری آذربایجان شرقی(1395). سالنامه آماری استان. برگرفته از: https://old.ostan-as.ir
3- پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت¬اله؛ حاتمی¬نژاد، حسین؛ و پارسا، شهرام(۱۳۹7). شهر هوشمند: تبیین ضرورت‌ها و الزامات شهر تهران برای هوشمندی. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی تهران، ۱۰(۲)، ۲۲-۱.
4- پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت¬اله؛ حاتمی¬نژاد، حسین؛ و پارسا، شهرام(۱۳۹7). تبیین مفهوم و ویژگی¬های شهر هوشمند. مجله علمی-پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر. 15(58). 5-26.
5- جوادزاداقدم، هادی؛ علی¬زاده، غفور؛ و جهان¬بین، رضا(1393). تحلیلی بر مفهوم شهر هوشمند با تأکید بر شاخص های توسعه پایدار شهری. کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار.
6- حاتمی، افشار؛ ساسان¬پور، فرزانه؛ زیبارو، آلبرتو؛ سلیمانی، محمد(1400). شهر هوشمند پایدار: مفاهیم، ابعاد و شاخص¬ها. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 60(21)، 315-339. doi:10.52547/jgs.21.60.315
7- حقیقی، هانیه(۱۳۹۸). هوشمندسازی شهرها: هوشمندترین شهرهای دنیا را بشناسید. برگرفته از https://www.alibaba.ir/mag/news/smart-cities/
8- رضائی¬زاده مهابادی، کامران؛ محمدی، حسین؛ و سرور، رحیم(۱۳۹۸). امکان‌سنجی ایجاد شهرهای پایدار و هوشمند در ایران. جغرافیا و برنامهریزی منطقه‌ای، 10(1-2)، 643-658. doi:20.1001.1.22286462.1398.10.37.36.5
9- روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ و قنبری، حکیمه(1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مولفه¬های زیرساختی آن در مدیریت شهری مورد شناسی: شهرداری تبریز. جغرافیا و آمایش شهری، 8(26)، 197- 216. doi:10.22111/gaij.2018.3634
10- ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال؛ و وارثی، حمید(1390). تحلیل فضایی شاخص¬های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهش¬های جغرافیای انسانی، 43(77)، 1-17.
11- فارق¬زاده، ندا؛ و جمشیدی، حسینعلی(1396). شهر هوشمند با رویکرد توسعه پایدار. کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 3، 1-9.
12- فرجی، امین؛ یوسفی، زهرا؛ و علیان، مهدی(1397). تحلیل الگوهای رشد شهری با تاکید بر نظریه رشد هوشمند مطالعه موردی، منطقه 22 کلان¬شهر تهران. معماری و شهرسازی پایدار، 6(1)، 23-38.
13- قربانی، رسول؛ و نوشاد، سمیه(1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. جغرافیا و توسعه، 6(12)، 163-180. doi:10.22111/gdij.2008.1248
14- کیانی، اکبر(1390). شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک(ارائه مدل مفهومی-اجرایی با تاکید بر شهرهای ایران). فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 4(14)، 39-64.
15- گاهنامه رصد(1396). نگاهی نو به معماری و شهرسازی ایران و جهان: شهر هوشمند. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، ۳4(۳)، 1-12.
16- مرادی، شیما(1398). بررسی سیر موضوعی مطالعات حوزه شهر هوشمند. دوفصلنامه علمی دانشگاه شاهد، 5(1)، 139-160.
17- معاونت برنامه¬¬ریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران(1390). گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. مرکز آمار ایران.
18- مهدی¬زاده، مهدی(1398). بررسی رابطه بین شهر هوشمند و توسعه پایدار و چالش¬های دستیابی به شهر هوشمند پایدار. فصلنامه علمی تخصصی معماری سبز، 5(1)، 37-46.
19- نظم¬فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی؛ و اسمعیلی، احمد(1397). تحلیل شاخص¬های رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. پژوهش¬های بوم¬شناسی شهری، 9(1)، 35-48.
20- هادی، الهام؛ و هادی، الناز(1394). ارزیابی نقش هوشمندسازی در تحقق توسعه پایدار شهری. اولین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک.
21- Alvarez, Y., Astudillo, O., Jensen, L., Reynolds, A. L., Waghorne, N., Brazil, D. P., ... & Kennedy, B. N. (2009). Selective inhibition of retinal angiogenesis by targeting PI3 kinase. PloS one, 4(11), e7867. doi:10.1371/journal.pone.0007867
22- Caragliu, A. & Nijkamp, P. (2011). Smart cities in Europe. Amsterdam: VU University of Amsterdam, Vol. 48, PP. 1-12
23- Chen, S., Cerin, E., Stimson, R., & Lai, P. C. (2016). An objective measure to assessing urban quality of life based on land use characteristics. Procedia Environmental Sciences, 36, 50-53. doi:10.1016/j.proenv.2016.09.009
24- Chourabi, H., Nam, T., Walker, S., Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K., ... & Scholl, H. J. (2012, January). Understanding smart cities: An integrative framework. In 2012 45th Hawaii international conference on system sciences (pp. 2289-2297). IEEE. doi:10.1109/HICSS.2012.615
25- Ferraro, S. (2013). Smart cities, analysis of a strategic plan (Doctoral dissertation).
26- Harrison, C., & Donnelly, I. A. (2011, September). A theory of smart cities. In Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS-2011, Hull, UK.
27- Lazaroiu, G. C., & Roscia, M. (2012). Definition methodology for the smart cities model. Energy, 47(1), 326-332. doi:10.1016/j.energy.2012.09.028
28- Nam, T., & Pardo, T. A. (2011, September). Smart city as urban innovation: Focusing on management, policy, and context. In Proceedings of the 5th international conference on theory and practice of electronic governance (pp. 185-194). doi:10.1145/2072069.2072100
29- UN-Habitat Global Activities report. (2015). Retrived from www.unhabitat.org
30- Washburn, D., Sindhu, U., Balaouras, S., Dines, R. A., Hayes, N., & Nelson, L. E. (2009). Helping CIOs understand “smart city” initiatives. Growth, 17(2), 1-17.
31- Yigitcanlar, T., & Lee, S. H. (2014). Korean ubiquitous-eco-city: A smart-sustainable urban form or a branding hoax?. Technological Forecasting and Social Change, 89, 100-114. doi:10.1016/j.techfore.2013.08.034
32- Yigitcanlar, T., Kamruzzaman, M., Foth, M., Sabatini-Marques, J., Da Costa, E., & Ioppolo, G. (2019). Can cities become smart without being sustainable? A systematic review of the literature. Sustainable cities and society, 45, 348-365. doi:10.1016/j.scs.2018.11.033
ارزیابی تحقق‌پذیری شاخصه‌های شهر هوشمند
(نمونه موردی شهر تبریز)
سحر جمشیدی1، نفیسه زارع2، اکبر عبدالله زاده طرف3*
1- واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
sahar.jamshidi90@yahoo.com
2- واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
zarenafiseh@gmail.com
3- واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت: [18/6/1401] تاریخ پذیرش: [21/10/1401]
چکیده
هوشمند سازی شهرها، فقط به معنی رشد تکنولوژی و مکانیزه شدن شهرها نیست، بلکه زمانی شهری هوشمند است که در همه زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حکمروایی نیز هوشمند و بهینه باشد. استفاده از منابع انرژی کمتر و ایجاد بیشترین بازدهی از ضرورت‌های هوشمندسازی شهرها میباشد. در سالهای اخیر استفاده از تکنولوژی در جهت تسریع روند کارهای روزمره و ارتقاء کیفیت زندگی اهمیت یافته است؛ اما به‌صورت جامع و یکپارچه شکل نگرفته است. این پژوهش با هدف بررسی میزان تحقق‌پذیری شاخصه‌های شهر هوشمند در شهر تبریز شکل گرفته است. در مقاله پیش رو، تحقق‌پذیری ۶ مؤلفه اساسی شهر هوشمند در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و... موردبررسی قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر، کتابخانه‌ای و پرسشنامه‌ای میباشد. با توجه به تخصصی بودن بحث هوشمندی و الزامات تحقق‌پذیری آن، پرسشنامه مستخرج با همکاری اساتید و متخصصان این حوزه تکمیل شده است. نتایج حاصل از این پرسشنامه، در نرم‌افزار spss مورد تحلیل قرار گرفته است. بر اساس اعداد کرونباخ به‌دست‌آمده می‌توان گفت شهر تبریز ازلحاظ تحقق شاخصه‌های شهر هوشمند در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشته است اما به‌طورکلی نمیتوان این شهر را هوشمند نامید.
واژگان کلیدی: شهر هوشمند، شاخصه‌های شهر هوشمند، تحقق‌پذیری، تبریز.
1- مقدمه
با رشد چشمگیر جمعیت و مهاجرت افراد از روستاها به شهرها، زندگی شهرنشینی بسیار گسترش پیدا کرده است. ازاین‌روی در اقصی نقاط دنیا و به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، در آینده‌ای نه‌چندان دور با جهانی عمدتاً شهرنشین مواجه خواهیم شد که جهت برآورده سازی نیازهایشان، زمین شهری را بیش از توان اکولوژیکی‌اش مورد بهره‌کشی قرار خواهند داد (ابراهیمی و معرف، ۱۳۹۷). در حال حاضر شهرها ۷۵٪ از انرژی جهانی را مصرف و حجم زیادی ضایعات تولید می‌کنند و ۷۰٪ از انتشار گازهای گلخانه‌ای از شهرها نشئت می‌گیرد که سهم اساسی در تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا و محیط‌زیست دارند (Ferraro, 2013). از طرفی رشد شتابان جمعیت فراتر از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های شهرها است. ازاین‌رو شهرها به‌طور ذاتی با چالشهای پیچیده و گسترده‌ای که به هم مرتبط‌اند، مواجه‌اند که تنها از طریق یک رویکرد سیستماتیک قابل حل است. یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالشهای کنونی شهرها، شهر هوشمند است. در شهر هوشمند وقت و انرژی شهروندان از اهمیت بسزایی برخوردار است. شهر هوشمند باید به‌گونه‌ای باشد که شهروندان را از دنیای یک‌بعدی شهرهای سنتی و امروزی، به دنیایی دوبعدی که فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات و فضای دیجیتال در آن حرف اول را میزند، منتقل کند (حقیقی، ۱۳۹۸)؛ اما هوشمندسازی فرآیندهای شهری صرفاً به معنای الکترونیکی شدن کلیه فرآیندهای شهری نیست. هوشمندسازی استفاده از کلیه بسترهای موجود در جهت ارتقاء کیفیت زندگی است و می‌توان از فناوری اطلاعات به‌عنوان یکی از عوامل سرعت بخشیدن برای دستیابی به هدف شهر هوشمند استفاده کرد (پوراحمد، زیاری، حاتمینژاد و پارسا، 1397). تجمیع یا اختلاط کاربری‌ها، بلندمرتبه‌سازی، دسترسی آسان به کالا و خدمات، حفظ محیط‌زیست شهری، فشرده‌سازی، ایجاد مراکز پیاده محور و... ازجمله اهداف شهر هوشمند است (ابراهیمی و معرف، ۱۳۹۷). همچنین شهروندان در تحقق شهر هوشمند نقشی برجسته دارند (پوراحمد و همکاران، 1397). تبریز به‌عنوان پنجمین شهر پرجمعیت کشور حدود ۵ درصد از جمعیت کل کشور را در خود جای داده است. تمرکز بالای جمعیت باعث شده، این شهر با مسائل و مشکلات پیچیده‌ای ازجمله آلودگی، ترافیک و... مواجه باشد. ازاین‌روی، تبیین ضرورت‌ها و الزامات تحقق‌پذیری شهر تبریز برای هوشمند شدن در ابعاد مختلف و همچنین ارائه راهبردها و اقدامات مقتضی برای حرکت شهر تبریز به سمت شهر هوشمند از اهداف این پژوهش میباشد، چراکه درک واضح و روشن از ضرورت‌ها و الزامات واقعی هر شهر می‌تواند به استفاده از منابع در جهت مناسب و تحقق‌پذیری شهر هوشمند کمک نماید.
۱-1- هدف پژوهش
رشد جمعیت و گسترش شهر تبریز در مهروموم‌های اخیر سبب گشته این شهر تاریخی به کلانشهر تبدیل گردد. ازاین‌رو این شهر با معضلات عمده‌ای همچون آلودگی هوا، ترافیک و فرسودگی زیرساخت‌ها، کمبود منابع، مدیریت زباله، شلوغی و آلودگی فضاهای شهری مواجهه است. یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با معضلات کلان‌شهرها، هوشمندسازی شهرها در زمینه‌هایی چون زیست‌محیطی، اقتصادی، حکمروایی، حمل‌ونقل و... میباشد. این پژوهش با هدف کلی تبیین الزامات شهر تبریز برای هوشمند شدن در ابعاد مختلف تهیه شده است. در این راستا با ارزیابی شاخصه‌های شهر هوشمند، میزان تحقق‌پذیری شهر هوشمند در شهر تبریز موردبررسی قرار گرفته است. همچنین راهبردهای مقتضی برای حرکت شهر تبریز به سمت شهر هوشمند که از مهم‌ترین اهداف مقاله پیش رو میباشد ارائه گردیده است.
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
اصطلاح شهر هوشمند و ریشه آن را باید از جنبش رشد هوشمند که در اواخر دهۀ 1980 و اوایل 1990 به وجود آمد و از سیاست‌های جدید برنامهریزی شهری حمایت می‌کرد، پیگیری کرد (Harrison & Donnelly, 2011). بر اساس رهیافت رشد هوشمند تصمیمات توسعه بر روی همه‌چیز از زندگی شخصی تا جوامع و ملت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شهرهای هوشمند به‌عنوان ابزاری برای تجسم بافت شهری ظاهر شدند. آن‌ها بعد از دهۀ 90 با روندی آرام اما از اوایل سال 2000 به بعد به‌سرعت تکامل پیدا کردند (UN-Habitat, 2015) این اصطلاح دوباره در میانۀ سالهای نخستین 2000 از طریق بعضی از شرکت‌های فناوری مثل ا ی بی ام 2009 سیسکو 2005 و زیمنس 2004 به‌منظور ادغام سیستم‌های اطلاعاتی و خدمات و زیرساخت‌های شهری موردتوجه جدی قرار گرفت. این زیرساخت‌ها و خدمات شامل ساختمان‌ها، مسیرهای حمل‌ونقل، برق، زیرساخت‌های آب و فاضلاب، امنیت و بهداشت و درمان است. در واقع از سال 2000 به بعد رهیافت رشد هوشمند جای خود را به شهر هوشمند داد که بر پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامهریزی، توسعه، پایداری و خدمات شهری استوار است (Harrison & Donnelly, 2011)؛ و از آن زمان به معنای هر نوع نوآوری بر مبنای فناوری در برنامهریزی و توسعه عملکردهای شهری تکامل یافته است (Alvarez, Astudillo, Jensen, Reynolds, Waghorne, Brazil et al., 2009). اصطلاح شهرهای هوشمند امروزه مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. ازاین‌روی تعدادی از مطالعات انجام‌شده در شهرهای ایران در جدول شماره (۱) گردآوری شده‌اند.
جدول ۱. پیشینه تحقیق. منبع: نگارنده
سال | نویسندگان | عنوان | مطالب مهم ذکرشده | نتیجه‌گیری |
۱۳۹۸ | شیما مرادی | بررسی سیر موضوعی مطالعات حوزه شهر هوشمند | مطالعه روند فعالیت‌های پژوهشی در حوزه شهرهای هوشمند جهان و شناسایی حوزه‌های پرکار و کم‌کار در این زمینه | اطلس جغرافیایی نشان داد که سه کشور فعال در حوزه شهر هوشمند عبارت است از چین، اسپانیا و ایتالیا و می‌توان نتیجه گرفت که در تمام قاره‌های دنیا موضوع شهر هوشمند اهمیت بسیار زیادی دارد و از میان مؤلفه‌های شهر هوشمند توجه زیادی به زیرساخت فناوری اطلاعات شده است. |
۱۳۹۸ | معین مهدی زاده | بررسی رابطه بین شهر هوشمند و توسعه پایدار و چالشهای دستیابی به شهر هوشمند پایدار | بررسی پایداری در شهر هوشمند، ویژگیهای شهر هوشمند، چارچوب شهر هوشمند، شهر هوشمند پایدار |
----------- |
1397 | احمد پوراحمد کرامت الله زائری حسین حاتمی نژاد شهرام پارسا پشاه آبادی | تبیین مفهوم و ویژگیهای شهر هوشمند | معنای شهر هوشمند، اهداف شهر هوشمند در جهان، مؤلفه‌های شهر هوشمند، عناصر شهر هوشمند، شاخصهای شهر هوشمند |
--------------- |
۱۳۹7 | حسین نظم فر، علی عشقی چهار برج، احمد اسمعیلی | تحلیل شاخصهای رشد هوشمند شهري در مناطق شهر ارومیه | بررسی شاخصهای رشد هوشمند شهری در مناطق شهرداری شهر ارومیه با تأکید به سه بعد اجتماعی- اقتصادی، کالبدی (زیرساختی) و زیست‌محیطی | بین مناطق شهری ارومیه در زمینه تناسب با شاخصهای رشد هوشمند شهری، تفاوت قابل‌توجهی وجود دارد و باید جهت توسعه آتی شهر، توجه ویژه‌ای به مناطق محروم صورت پذیرد. با مدنظر قرار دادن نتایج به‌دست‌آمده، توجه به الگوی رشد هوشمند شهری در مناطق چهارگانه شهر ارومیه امری اجتناب‌ناپذیر است. |
۱۳۹7 | مازیار ابراهیمی مریم معروف | توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها و مزایای شهر هوشمند | حمایت از زندگی نوین شهری، تضاد با پراکنده شهری، ابعاد شهر هوشمند و جنبه‌های مرتبط با زندگی شهری، مفاهیم موفقیت در شهرهای آینده |
------------ |
۱۳۹7 | شهریور روستایی محمدرضا پورمحمدی حکیمه قنبری | تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مؤلفه‌های زیرساختی آن در مدیریت شهری: شهرداری تبریز | عوامل ایجاد شهر هوشمند، هدف شهر هوشمند، اجرایی کردن شهر هوشمند، ابعاد کلیدی شهر هوشمند |
--------------- |
1398 | کامران رضائیزاده مهابادی حسین محمدی رحیم سرور | امکان‌سنجی ایجاد شهرهای پایدار و هوشمند در ایران (منطقه جنوب شرق ایران) | اصول و پیش‌شرط تحقق، پایداری، ارکان شهر هوشمند، شهرهای هوشمند پایدار، مزایای شهر هوشمند، ضوابط مکان‌یابی شهرها، فناوری ارتباطات |
---------------- |
۱۳۹7 | امین فرجی، زهرا یوسفی، مهدی علیان | تحلیل الگوهای رشد شهری با تأکید بر نظریه رشد هوشمند مطالعه موردی منطقه 22 تهران کلانشهر تهران | الویت بندی نیروهای تأثیرگذار و تأثیرپذیر در دوره 10 ساله در منطقه 22 تهران | نتایج نهایي برتری اولویت‌ها را نشان می‌دهد، افزایش قیمت زمین، بورس‌بازی و سوداگری زمین و ... از اهمیت بیشتری نسبت به سایر پارامترها برخوردار بوده است. |
۱۳۹4 | الهام هادی، الناز هادی | ارزیابی نقش هوشمندسازی در تحقق توسعه پایدار شهری | روشن کردن ارتباط و نقش «شهر هوشمند» و «توسعه پایدار» | تبیین شهر هوشمند و مفاهیم مربوطه و اصول و ویژگیهای آن و همچنین به بررسی نقش شهرهای هوشمند در رسیدن به توسعه پایدار بپردازد و درنهایت با نتیجه‌گیری از مباحث مطرح‌شده راهکارهایی را ارائه کند. |
۱۳۹3 | تحلیلی بر مفهوم شهر هوشمند با تأکید بر شاخص های توسعه پایدار شهری
| پژوهش شناخت و تحلیل مفهوم شهر هوشمند با تأکید بر مفاهیم توسعه پایدار شهری و ترسیم ابعاد مختلف آن |
---------- | |
1400 | افشار حاتمی، فرزانه ساسانپور، آلبرتو زیپارو،محمد سلیمانی
| شهر هوشمند پایدار: مفاهیم، ابعاد و شاخص ها
| معرفی رویکرد هوشمند پایدار به‌عنوان نقطه مقابل رویکردهای نئولیبرال محور؛ خواستگاه پیدایش، تکامل، ابعاد، مؤلفه‌ها، شاخصها و تفاوت‌های این رویکرد با رویکردهای مشابه ازجمله شهر هوشمند را بررسی می‌کند | نتایج نشان داد که جهت پیاده‌سازی این رویکرد علاوه بر استفاده از تئوری تغییر، آینده‌پژوهی و دیدگاه سیستمی باید شعار «جهانی فکر کن و محلی اقدام کن» را در نظر گرفت و به بومی‌سازی این رویکرد با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و آینده‌نگرانه از کلان‌شهرهای ایران پرداخت. |
۱۳۹0 | اصغر ضرابی، حمید صابری، جمال محمدی، حمیدرضا وارثی | ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﺎﺧﺺ شهری‌های رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ | . ﺑـﺮاي تجزیه‌وتحلیل داده‌ها ﻣﺪل از ﻫﺎي کمی برنامهریزی ازجمله تصمیم‌گیری ﭼﻨﺪﻣﻌﻴﺎره ﻫﺎي ي ﺗﺎﭘﺴﻴﺲ، آﻧﺘﺮوﭘـﻲ، ﺿﺮﻳﺐ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺗﺤﻠ، ﻴـﻞ خوشه‌ای و ﺗﺤﻠﻴـﻞ رﮔﺮﺳـﻴﻮن اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ | ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از «رگرسیون توأم» ﻧﺸﺎن می‌دهد از ﺑـﻴﻦ شاخصها چهارگانه ﺷﺎﺧﺺ، ي ﻪ ﻫﺎ و ي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ (ارﺗﺒﺎﻃﺎت دﺳﺘﺮﺳﻲ و) ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺳـﻄﺢ معناداری در ﺗﺒﻴﻴﻦ ﭘﻴﺶ و ﺑﻴﻨﻲ رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﻬﺮي رادارﻧﺪ |
۱۳۹0 | اکبر کیانی | شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک (ارائه مدل مفهومی- اجرایی با تأکید بر شهرهای ایران) | تعریف شهر هوشمند، مدل شهر دیجیتالی، شهروند الکترونیک، شهرداری الکترونیک، مزیت شهر الکترونیک، راهکارهای ایجاد شهر الکترونیک، شهرهای الکترونیک ایران و جهان |
-------------- |
1387 | رسول قربانی سمیه نوشاد | راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری (اصول و راهکارها) | اصول رشد هوشمند، مزایای رشد هوشمند، تکنیک‌های رشد هوشمند، تفاوت راهبردهای رشد هوشمند با پراکندگی، راهکارهای شهری، مزایای کالبدی رشد هوشمند. |
-------------- |
1396 | ندا فارغ زاده حسینعلی جمشیدی | شهر هوشمند با رویکرد توسعه پایدار | تحلیل مفاهیم شهر هوشمند، اصول و شاخصهای آن، محورهای رشد هوشمند، |
--------- |
2-1- مبانی نظری
2-1-1- شهر هوشمند
مفهوم شهر هوشمند اولین بار توسط دامری و کوچیا در سال 1994 مطرح شد و از سال 2010 شمار انتشارات در مورد شهر هوشمند به افزایش یافت. رشد هوشمند یکی از تلاش‌های کنترل مصرف منابع طبیعی است. اهداف شهر هوشمند ایجاد زندگی باکیفیت بالاست. رشد هوشمند توسعه‌ای سالم در اقتصاد محیط‌زیست و اجتماع است. ازنظر مفهومی، در این نوع شهرها اثرات متقابل بین تکنولوژیهای نو، سازمان‌دهی‌های جدید و سیاست‌های نوین سازنده شهرهای هوشمند به‌صورت سيستم اجتماعي و فني مجتمع شده‌اند. هدف شهر هوشمند، تحقق بخشیدن به یکپارچگی خدمات شهری، کسب‌وکار، حمل‌ونقل، آب، انرژی و سایر زیرسیستم‌های شهری از طریق ترکیب و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از طریق سنسورها و فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
تجزیه‌وتحلیل عمیق ادبیات نشان می‌دهد که در تعاریف نویسندگان بر برخی مفاهیم در تعریف شهر هوشمند تأکید ویژه‌ای شده است. به‌طوری‌که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در خدمات و زیرساخت‌های شهری، یکپارچگی سیستم‌های مختلف در برنامهریزی و اجرا، همکاری سهامداران مختلف در همه مراحل توسعه شهری، سرمایه‌گذاری در سرمایه اجتماعی، استقلال در تصمیم‌گیری، حکمروایی مشارکتی، اتصال و یکپارچگی، خلاقیت، یادگیری و مدیریت منابع مختلف محلی الفبای اولیه مفهوم شهر هوشمند است.
جدول ۲. تعاریف شهر هوشمند. منبع: نگارنده
تعاریف شهر هوشمند | |
Harrison & Donnelly, 2011 | شهری متصل به زیرساخت‌های فیزیکی، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، زیرساخت‌های اجتماعی و زیرساخت تجاری، در راستای استفاده از هوش جمعی شهر |
Chen, Cerin, Stimson, R., & Lai, 2016 | شهرهای هوشمند از مزیت ارتباطات و توانایی سنسور در زیرساخت‌های شهری برای بهینه‌سازی الکتریکی، حمل‌ونقل و دیگر عملیات تدارکاتی که از زندگی روزمره حمایت می‌کند به‌منظور بهبود کیفیت زندگی برای همه استفاده می‌کند. |
Washburn, Sindhu, Balaouras, Dines, Hayes & Nelson, 2009 | استفاده از فناوری‌های هوشمند محاسباتی برای ساختن بخش‌های زیربنایی و خدمات شهری ازجمله: مدیریت شهری، آموزش، مراقبت بهداشتی، امنیت عمومی، مشاور املاک، حمل‌ونقل و خدمات هوشمندانه، متحد و کارآمد |
Caragliu, Nijkamp, 2011 | شهری هوشمندانه است زمانی که سرمایه‌گذاری در سرمایه‌های اجتماعی انسانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات سنتی و مدرن، رشد اقتصادی پایدار و کیفیت بالای زندگی، از طریق حکمرانی مشارکتی تأمین شود. |
Lazaroiu & Roscia, 2012 | جامعه‌ای که تا حد متوسطی از تکنولوژی متحد و پایدار جذاب و امن برخوردار باشد |
2-1-2- تحقق‌پذیری شهر هوشمند
شهر یک سیستم پیچیده متشکل از روابط متقابل متنوع و غیرقابل‌پیش‌بینی بینی زیرسیستم‌های آن است. هدف مدل شهرهای هوشمند یافتن راهکارهای مناسب برای مدیریت این پیچیدگی از طریق حل پیامدهای منفی شهرنشینی و کیفیت بالاتر زندگی برای جمعیت شهری است (Nam & Pardo, 2011). هدف غایی شهر هوشمند ارائه خدمات هوشمند در کلیه قابلیت‌های حیاتی شهر است. شهر هوشمند یک موضوع صرفاً فنی و اقتصادی نیست، بلکه یک سیستم اجتماعی است که در آن سهامداران مستقل متعددی برای رسیدن به اهدافشان رقابت می‌کنند (Chourabi, Nam, Walker, Gil-Garcia, Mellouli, Nahon et al., 2012). فراهم آوردن پایه اقتصادی، تضمین یکپارچگی اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی و مکان‌ها، ساخت زیرساخت‌های کارای شهری، حفظ کیفیت محیط طبیعی و تضمین حکمروایی خوب شهر از چالشهای رویاروی شهر هوشمند است (Yigitcanlar & Lee, 2014). در مواجهه با این چالش‌ها، جلب نظر موافق سیاستمداران، قانون‌گذاران و ذینفعان شهر هوشمند برای سرمایه‌گذاری در هوشمندسازی شهرهای موجود و تأسیس شهرهای از آغاز هوشمند، به‌منظور کاهش مصرف انرژی، حفاظت از منابع طبیعی، نیازمند رعایت الزامات قانونی، نهادی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در حوزه‌های مختلف است. در جدول شماره (۳) برخی از مهم‌ترین الزامات تحقق شهر هوشمند اشاره می‌گردد.
تحقق شهر هوشمند، صرفه‌جویی‌های مالی و فواید اقتصادی فراوانی برای شهر و کشور در پی دارد و به همین دلیل، باید هرچه سریع‌تر در جهت استقرار شهر هوشمند و مقابله با چالشهای پیش روی آن گام‌های بلندتری برداشت. رسیدن به شهر هوشمند یا اهداف شهر هوشمند، فرآیندی به‌هم‌پیوسته است زیرا شفاف‌سازی و جلوگیری از فساد اداری و اطلاعات و رضایت شهروندان از روند انجام کار از مزایای شهر هوشمند است که درنهایت موجب پیشرفت کشور می‌گردد. به‌ویژه آنکه در حال حاضر اغلب مردم در کلان‌شهرها و سایر شهرهای کشور از تلفن همراه هوشمند و اینترنت همراه استفاده می‌کنند که بستر مناسبی برای ارائه و دریافت انواع اطلاعات و خدمات شهری است. به‌طورکلی می‌توان گفت تحقق‌پذیری شهر هوشمند نه‌تنها می‌تواند به توسعه شهر و اقتصادی شهری کمک کند، بلکه به پیشرفت کشور و اقتصاد ملی نیز کمک می‌نماید.
جدول ۳. الزامات تحقق شهر هوشمند. منبع: (گاهنامه رصد، ۱۳۹۶)
مؤلفه‌های الزامات | الزامات |
چارچوب مقررات گذاری فنی زیرساختی برای شهر هوشمند | الزام به دست یافتن زیرساخت‌های نهادی-قانونی مطلوب اجرای درست رویکرد (فاوا در خدمت توسعه) و محور قرار دادن آن در شهر هوشمند الزام به ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌ها جهت قابلیت بهره‌برداری متقابل از خدمات و یکپارچه نمودنشان در شهر |
الزامات حقوقی-قانونی دسترسی آسان و مطمئن به سرمایه | الزام به گسترش و تعمیق نظام مالی و ابزارهای آن و ساده‌سازی مقررات تأمین بودجه و قانونی کردن انواع گزینه‌های مشارکت خصوصی-عمومی-مردمی برای توسعه زیرساخت‌های فنی و ارتباطی کشور. الزام به مقابله با تشکل‌های انحصارطلبانه در شهر الزام به تفکیک سامانمند نهادهای مقررات گذاری بر اساس وظایف مرزبندی شده و مشخص ناهمپوشان در شهر |
الزامات دسترسی به تحقیق و توسعه و فناوری پیشرفته | الزام به توسعه منابع انسانی و حضور منطقی در بازار تحقیق، توسعه، تعاملات بین‌المللی عرضه و تقاضای فناوری. الزام به توجه بیشتر به تولید دانش، مصرف دانش، مدیریت دانش و توسعه جامعه دانش در شهر هوشمند. |
الزامات ظرفیت‌سازی کارآفرینان | الزام به ظرفیت‌سازی و ارائه تسهیلات مالی به بخش‌های غیردولتی با هدف توسعه محیط کسب‌وکار شهری |
الزامات رعایت شرایط توسعه بازار منطقه‌ای و بین‌المللی | الزام به رعایت شرایط توسعه بازار متأثر از عوامل و سنجه‌های متغیر در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برای موفقیت در اجرای پروژه‌های شهر هوشمند. |
الزامات و بایدهای فرهنگی | تدوین و اجرای طرح مهندسی فرهنگی شهر هوشمند به‌عنوان معیار اساسی در برنامهریزی شهر هوشمند، تقویت قانون‌گرایی، انضباط اجتماعی، خودباوری، روحیه همکاری و مشارکت، ابتکار، درستکاری، قناعت، پرهیز از اسراف و اهتمام به ارتقای کیفیت تولید. استفاده بهینه از ICT برای تحقق اهداف فرهنگی چشم‌انداز بیست‌ساله و تقویت باور و عزم ملی برای تحقق آن. |
لازمه رسیدن به شهری هوشمند و پایدار، دستیابی به شش شاخصه‌ی اساسی میباشد که در شکل (۱) به‌صورت اضلاع شش‌ضلعی، حلقه درونی و سه مؤلفه اصلی یعنی چارچوب تکنولوژی، چارچوب انسانی و سازمانی که حلقه بیرونی را تشکیل می‌دهند. همیاری و مشارکت تمامی عوامل فوق سبب تحقق‌پذیری شهر هوشمند می‌گردد؛ یعنی شهری که بتواند اقتصادی فعال و دوستدار طبیعت، حکمروایی شهری دموکراتیک و پایبند به حقوق شهروندان، زیرساخت‌ها و خدمات زیربنایی مدرن و کارآمد و همچنین از مردمی آگاه و مطلع برخوردار باشد تا بتواند ضمن تأمین نیازهای ساکنان فعلی شهرها با کمترین هزینه و مصرف انرژی، نیازهای نسل آینده را برای داشتن محیطی قابل زیست به مخاطره نیندازد (ابراهیمی و معرف، ۱۳۹۷).
شکل 1. رابطه بین ویژگی‌ها و اجزاء در شهر هوشمند: حلقه بیرونی اجزاء و حلقه درونی ویژگی‌ها. منبع: (ابراهیمی و معرف، ۱۳۹۷).
2-1-3- شاخصهای شهر هوشمند
در خصوص چگونگی تبدیل یک شهر به شهر هوشمند و چگونگی کاربرد فناوری‌های دیجیتال در حوزه‌های مختلف شهری، چهارچوبی اتخاذ شده است. تان در سال ۲۰۱۸ پنج محور اصلی: خدمات هوشمند، محافظت از محیط‌زیست، زیرساخت‌های شهری هوشمند، ارتباطات و امنیت عمومی را به‌عنوان چارچوب‌های ایجاد شهر هوشمند بیان نموده است. همان‌طور که در شکل شماره ۲ مشاهده می‌فرمایید هرکدام از این محورهای اصلی دارای زیرمجموعه‌هایی به‌عنوان محورهای فرعی می‌باشند (Yigitcanlar, Kamruzzaman, Foth, Sabatini-Marques, Da Costa & Ioppolo, 2019).
شکل ۲. چارچوب شهر هوشمند. منبع: (Yigitcanlar et al., 2019)
در میان شاخصه‌های متعددی که توسط نظریه‌پردازان شهر هوشمند ارائه گردیده است، ۶ شاخصه اساسی که تحقق هر یک از آن‌ها شهر را به سمت شهر هوشمند پیش می‌برد در جدول (۴) گردآوری شده است. بررسی میزان تحقق‌پذیری هر یک از این شاخصه‌ها در مقاله پیش رو به‌عنوان مؤلفه‌های شهر هوشمند می‌تواند میزان دستیابی شهر تبریز به هوشمندی را مشخص نماید.
جدول ۴. شاخصهای شهر هوشمند.
شاخصه‌های شهر هوشمند | ||
زیرشاخه | شاخصها | ردیف |
رقابت‌پذیری یک شهر بر اساس رویکرد نوآورانه‌اش در کسب‌وکار، تحقیق و توسعه، فرصت‌های کارآفرینی، بهره‌وری، انعطاف‌پذیری بازار نیروی کار، روحیه نوآوری، فعال و بارور بودن اقتصاد | اقتصاد هوشمند | 1 |
مشارکت شهروندان در سطح شهرداری / شهروندان اجازه مشارکت در تصمیم‌گیری را دارند | حکمروایی هوشمند | 2 |
میزان رضایت مردم/ افزایش ایمنی فردی/ افزایش امکانات/ میزان تمایل به فعالیت سیاسی و اهمیت مسائل سیاسی برای شهروندان/ میزان امکانات/ شرایط بهداشتی و فرهنگی/ میزان انسجام اجتماعی | زندگی هوشمند | 3 |
حفظ و حراست از محیط‌زیست/ دسترسی به فضای سبز/ توجه به مصرف بهینه آب | محیط‌زیست هوشمند | 4 |
تسریع و تبادل اطلاعات با استفاده از فناوری/ دسترسی به خدمات و اطلاعات | تحرک و پویایی هوشمند | 5 |
ارائه یک سطح بالا از آموزش سازگار به شهروندان در توصیف کیفیت تعاملات اجتماعی، آگاهی فرهنگی، تفکر باز و سطح مشارکت شهروندان در زندگی اجتماعی | مردم هوشمند | 6 |
2-1-4- شهر تبریز
شهر تبریز از شمال به شهرستان‌های اهر و شبستر، از شرق به شهرستان سراب و میانه، از جنوب به شهرستان مراغه و از غرب به دریاچه ارومیه و آذربایجان غربی محدود می‌شود. این شهر در مسیر مناسب‌ترین و مهم‌ترین راه‌های ارتباطی با شمال شرقی (اردبیل، کرانه‌های خزر، آستارا)، شرق (میانه، قزوین، تهران)، غرب (امتداد مرند، خوی، ارزروم ترکیه) و شمال (مسیر مرند - جلفا، ایروان، باکو، تفلیس) واقع شده است؛ ازاین‌رو راه ارتباطی آن همواره مدنظر جهانگردان، مهاجمان و بازرگانان در طول تاریخ بوده است.
شکل ۳. نقشه موقعیت آذربایجان شرقی و تبریز
تبریز پرجمعیت‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود (استانداری آذربایجان شرقی، ۱۳۹۵). همان‌طور که در نمودار شماره ۱ مشاهده می‌کنید، بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهرستان حدود ۱۶۹۵. ۰۹۴ نفر بوده و این شهر پنجمین شهر پرجمعیت ایران محسوب شده است. ۹۱/۱۷ درصد این جمعیت در نقاط شهری و ۸ / ۸۳ درصد آن‌ها در نقاط روستایی سکونت داشته‌اند (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰).
نمودار ۱. تغییرات جمعیت تبریز (۱۳۸۵-۱۳۳۵). منبع: (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰)
تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی، یکی از شهرهای بزرگ ایران است. این شهر بزرگ‌ترین شهر منطقه شمال غرب کشور بوده و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و این منطقه شناخته می‌شود. تبریز، در منطقه‌ای به وسعت ۱۵۰ کیلومترمربع گسترده شده است. این شهر از شمال به کوه عینالی، از غرب به جلگه تبریز و از جنوب به دامنه‌های کوه سهند محدود شده است. با توجه به موقعیت استراتژیکی و قدمتی که شهر تبریز دارد، سیاستمداران و برنامهریزان باید در جهت پیشرفت و توسعه آن در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، حکمروایی، زیست‌محیطی برنامهریزی و عمل نمایند. ازاین‌روی تحقق مؤلفه‌های شهر هوشمند در این شهر بسیار حائز اهمیت بوده است و می‌تواند شهر تبریز را به‌عنوان اولین نمونه خوب شهر هوشمند در ایران معرفی نماید.
3- روششناسی
این پژوهش ازلحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث روش تحقیق، توصیفی تحلیلی میباشد. برای جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز از دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده است. در بخش کتابخانه‌ای به گردآوری اطلاعات توصیفی از کتاب‌ها، مقالات، گزارش‌ها و سالنامه‌های آماری پرداخته شده و در بخش میدانی، گردآوری اطلاعات از طریق نمونه‌گیری و با استفاده از ابزار پرسشنامه و مشاهده انجام شده است. همچنین پرسشنامه‌ها توسط ۴۰ نفر از افراد متخصص در زمینه برنامهریزی و طراحی شهری تکمیل گردیده است. در این پژوهش در ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای برای شناسایی شاخصهای شهر هوشمند از منابع و پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف استفاده شد که بر این اساس 6 شاخص اصلی (پویایی هوشمند، مردم هوشمند، زندگی هوشمند، محیط هوشمند، حکمروایی هوشمند، اقتصاد هوشمند) برای مطالعه شناسایی گردید. برای تحلیل داده‌ها با توجه به ماهیت داده‌ها و متغیرها از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. قلمرو مکانی این پژوهش کلانشهر تبریز میباشد. این پژوهش برای مسئولین، طراحان شهری و برنامه ریزان شهری می‌تواند مفید باشد.
4- یافتهها
همان‌طور که پیشتر گفته شد، اصطلاح شهر هوشمند مقوله‌ای تازه در دنیا میباشد که از اوایل سال ۲۰۰۰ به آن پرداخته شده است و رویکردی نوین در میان برنامه ریزان و سیاستمداران میباشد. ازاین‌روی در این مقاله پرسشنامه‌ای با ۳۰ سؤال تخصصی در خصوص گویههای شهر هوشمند برای شهر تبریز تهیه گردید که این سؤالات توسط ۴۰ متخصص که از اساتید و مسئولان شهری بودند تکمیل شده است. همان‌طور که در جدول شماره ۵ می‌بینید، این ۶ مؤلفه شامل تعدادی زیرشاخه و گویه هستند؛ که سؤالات پرسشنامه ما در جهت وجود یا عدم وجود گویههای هر مؤلفه تشکیل شده است.
از بين 40 نفر از متخصصان مورد بررسی، 19 نفر (4/51%) زن و 18 نفر (8/46%) مرد بوده‌اند. بر اساس فراوانی افراد مورد مطالعه، 11 نفر (5/27%) بین 20 تا 30 سال، 18 نفر (45%) بین 30 تا 40 سال، 11 نفر (5/27%) 40 سال به بالا است. بر اساس داده‌ها، تحصیلات 5 نفر (5/12%) لیسانس، 11 نفر (5/27%) فوق‌لیسانس، 24 نفر (60%) دکترا است. بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده سابقه کار 9 نفر (5/22%) زیر پنج سال، 10 نفر (25%) سابقه کار بین 5-10 سال و 5 نفر (5/12%) بین 10 تا 15 سال و 7 نفر (5/17%) بین 15 تا 20 سال و 9 نفر (5/22%) بیش از 20 سال سابقه کار دارند. همچنین در خصوص صحت نتایج برست آمده از این پرسشنامه می‌توان گفت، طبق داده‌های جدول شماره ۶ مشخص است ميزان ضرايب آلفاي كرونباخ محاسبه شده در تمامی موارد بزرگ‌تر از 7/0 است كه از اعتبار بالاي پرسشنامه حكايت دارد.
براي تعيين ميزان تأثیر عوامل موردبررسی در تحقق‌پذیری شهر هوشمند در تبریز استفاده از شاخصهای شهر هوشمند مؤلفه‌های هر شاخص مورد سؤال و بررسی قرار گرفت که نتیجه تأثیر هر شاخص به تفضیل در قالب جدول و نمودار توضیح داده خواهد شد. تعيين ميزان تأثیر هر مؤلفه ميانگين پاسخ‌ها را بر اساس فراواني داده‌ها به دست آورده است، آنگاه بر اساس قرار گرفتن ميانگين به‌دست‌آمده در يكي از دامنه‌های سه‌گانه الف: دامنه تأثیر مطلوب، ب: دامنه تأثیر نسبتاً مطلوب، دامنه تأثیر نامطلوب ميزان تناسب هر مؤلفه مشخص می‌گردد.
جدول ۵. شاخصها و گویههای شهر هوشمند.
گویهها | زیرشاخه | شاخصها | ردیف |
میزان استفاده از کامپیوتر در شرکت/ میزان استفاده از اینترنت/ میزان خلاقیت و نوآوری در شرکت/ میزان کارآفرینی در شرکت/ میزان تولید و بهره‌وری در شرکت/ میزان ارتباطات بین‌المللی/ میزان هزینه‌های آموزش کارکنان و شرکت/ میزان تجارت الکترونیک از سوی شرکت‌ها | رقابت‌پذیری یک شهر بر اساس رویکرد نوآورانه‌اش در کسب‌وکار، تحقیق و توسعه، فرصت‌های کارآفرینی، بهره‌وری، انعطاف‌پذیری بازار نیروی کار، روحیه نوآوری، فعال و بارور بودن اقتصاد | اقتصاد هوشمند | 1 |
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطی در مدیریت محله/ برخورداری مدیریت محله از وب‌سایت و وبلاگ عمومی آنلاین/ دسترسی آنلاین به برنامه‌ها و بودجه مدیریت/ دسترسی به رأی‌گیری الکترونیکی/ مدیریت الکترونیک شهروندان در اداره امور محله/ دسترسی به چشم‌انداز آینده توسعه محله در وب‌سایت / میزان پاسخگویی آنلاین مدیران محلی | مشارکت شهروندان در سطح شهرداری شهروندان اجازه مشارکت در تصمیم‌گیری را دارند | حکمروایی هوشمند | 2 |
میزان دسترسی به خدمات پزشکی آنلاین/ میزان دسترسی به خدمات آموزشی آنلاین/ میزان دسترسی به پلیس الکترونیک/ میزان دسترسی به مراکز خرید آنلاین/ میزان دسترسی به تجهیزات آنلاین در سیستم حمل‌ونقل/ میزان ارتباطات اجتماعی آنلاین/ میزان کنترل از راه دور منزل به کمک سیستم‌های صوتی و تصویری آنلاین | میزان رضایت مردم/ افزایش ایمنی فردی/ افزایش امکانات/ میزان تمایل به فعالیت سیاسی/ و اهمیت مسائل سیاسی برای شهروندان/ میزان امکانات/ شرایط بهداشتی و فرهنگی/ میزان انسجام اجتماعی | زندگی هوشمند | 3 |
استفاده از فناوری اطلاعات در افزایش سطح امنیت عمومی محلی/ استفاده از فناوری اطلاعات در کاهش مصرف انرژی/ استفاده از فناوری اطلاعات در کاهش آلودگی هوا و محیط/ استفاده از فناوری اطلاعات در جمع‌آوری زباله/ استفاده از فناوری اطلاعات در ساختمان‌سازی/ استفاده از فناوری اطلاعات در حفاظت از محیط‌زیست و توسعه گردشگری | حفظ و حراست از محیط‌زیست/ دسترسی به فضای سبز/ توجه به مصرف بهینه آب | محیط‌زیست هوشمند | 4 |
میزان دسترسی به اینترنت در منزل/ میزان دسترسی به اینترنت در اماکن عمومی / میزان رضایت از سرعت اینترنت/ میزان استفاده از تلفن همراه/ میزان دسترسی به سیستم حمل‌ونقل ایمن/ میزان رضایت از سیستم حمل‌ونقل عمومی/ میزان نوآوری در سیستم حمل‌ونقل ایمن میزان کنترل ایمنی معابر و راهنمایی و رانندگی | تسریع و تبادل اطلاعات با استفاده از فناوری دسترسی به خدمات و اطلاعات | تحرک و پویایی هوشمند | 5 |
میزان مشارکت در زندگی اجتماعی/ میزان مهارت و تخصص فردی میزان مهارت در آموزش ثانویه/ میزان خلاقیت و نوآوری/ میزان آشنایی با زبان خارجی/ میزان سطح مهارت کامپیوتری/ میزان روحیه پذیری فردی/ میزان سازگاری و ارتباط با فرهنگ‌های گوناگون/ میزان تنوع قومی و فرهنگی | ارائه یک سطح بالا از آموزش سازگار به شهروندان در توصیف کیفیت تعاملات اجتماعی، آگاهی فرهنگی، تفکر باز و سطح مشارکت شهروندان در زندگی اجتماعی | مردم هوشمند | 6 |
جدول ۶. مقادیر آلفای کرونباخ برای متغیرهای پژوهش
متغیر | تعداد سؤالات | آلفای کرونباخ |
حکمروایی هوشمند | ۶ | ۰.۷۰۴ |
اقتصاد هوشمند | ۶ | ۰.۶۴۰ |
زندگی هوشمند | ۶ | ۰.۷۱۶ |
تحرک و پویایی هوشمند | ۵ | ۰.۶۱۳ |
مردم هوشمند | ۵ | ۰.۷۳۲ |
محیط‌زیست هوشمند | ۶ | ۰.۷۷۳ |
مقدار آلفای کرونباخ برای کل سؤالات پرسشنامه | ۰.۷۳۲ | |
الف) اقتصاد هوشمند
منظور از اقتصاد هوشمند، افزایش بهره‌وری، فعال كردن ICT و تولید پیشرفته و ارسال خدمات و نوآوری با فعالیت ICT میباشد. اقتصاد هوشمند شامل ارتباطات داخلی جهانی و بخش‌های بین‌المللی در حوزه‌ی فیزیكی و مجازی، خدمات و دانش میباشد (مریدیان پیردوستی، ۱۳۹۵). با توجه به جدول شماره ۷ و نمودار شماره ۲ معيارهای تعیین‌شده در هر مؤلفه، ميزان کلی تأثیر اقتصاد هوشمند بر تحقق‌پذیری شهر هوشمند در شهر تبریز در دامنه‌ی معني‌داري در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد.
جدول ۷. تحلیل گویههای اقتصاد هوشمند
ميانگين پاسخ‌ها | دامنه معني‌داري | |
میزان استفاده از کامپیوتر در ادارات و سازمان‌ها | 14/4 | مطلوب |
میزان رقابت‌پذیری یک شهر بر اساس رویکرد نوآورانه‌اش در کسب‌وکار | 6/3 | مطلوب |
میزان هزینه‌های آموزش شهروندان | 83/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان ارتباطات بین‌المللی در شهر تبریز | 64/2 | نسبتاً مطلوب |
راندمان هوشمند سازی شهر نسبت به هزینه اولیه آن | 86/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان تجارت الکترونیک از سوی شرکت‌ها | 08/3 | نسبتاً مطلوب |
میانگین کل | 31/3 | نسبتاً مطلوب |
با توجه به گویههای مطرح‌شده و با توجه به گزینه‌های پاسخ داده شده توسط متخصصان می‌توان بیان کرد که در بحث اقتصاد هوشمند، میزان ارتباطات بین‌المللی در شهر تبریز و استفاده از رایانه در سازمان‌ها و ادارات در سطح مطلوبی قرار دارد. بااین‌حال نیازمند توجه بیشتر مسئولین و مدیران شهری میباشد زیرا با افزایش و بهبود سطح ارتباطات بین‌المللی، ارتقای سطح اقتصاد هوشمند در استان آذربایجان شرقی را به دنبال خواهد داشت.
نمودار ۲. نمودار تحلیل گویههای اقتصاد هوشمند
ب) حکمروایی هوشمند
بحث حکمروایی هوشمند شامل مشارکت سیاسی و فعال، خدمات شهروندی و استفاده هوشمند از دولت الکترونیک میباشد. علاوه بر این حکمرانی هوشمند به استفاده از کانال‌های ارتباطی جدید، از قبیل دولت الکترونیک و یا «دموکراسی الکترونیک» اشاره دارد. نتایج حاصل از پرسشنامه نشان می‌دهد که جواب افراد در خصوص سؤالات مربوط به مدیریت و رأی‌گیری در سطح متوسط تا کم قرار دارد؛ که این نشان از این دارد که مسئولان و برنامه ریزان باید توجه بیشتری به بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در این دو مقوله انجام دهند.
جدول ۸. تحلیل گویههای حکمروایی هوشمند
ميانگين پاسخ‌ها | دامنه‌ی معني‌داري | |
میزان استفاده از فن‌آوری اطلاعات در کاهش روند مبتنی بر کاغذ | 53/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از بانکداری الکترونیک (پرداخت قبوض، نقل‌وانتقال وجوه و نحوه رضایت از آن) | 03/4 | نسبتاً مطلوب |
میزان دسترسی به خدمات با کمک فن‌آوری | 86/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان رضایت از دسترسی به رأی‌گیری الکترونیکی | 53/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان دسترسی آنلاین به برنامه‌ها و بودجه مدیریت | 28/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان پاسخگویی آنلاین مدیران محلی | 22/2 | نسبتاً مطلوب |
میانگین | 9/2 | نسبتاً مطلوب |
همان‌طور که در جدول شماره ۸ و نمودار ۲ مشاهده می‌کنید، با توجه به گویههای مطرح شده، ميزان کلی تأثیر حکمروایی هوشمند بر تحقق سازی شهر هوشمند در شهر تبریز برابر با 9/2 مي‌باشد كه در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد؛ که این امر نشان می‌دهد که سطح استفاده از فن‌آوری اطلاعات و مدیریت آنلاین در شهر تبریز به‌خصوص در زمینه پرداخت قبوض و انتقال وجه، در حد نسبتاً مطلوب قرار دارد.
نمودار ۳. نمودار تحلیل گویههای حکمروایی هوشمند
ج) زندگی هوشمند
در بحث زندگی هوشمند مسئله موردتوجه تسهیل روش زندگی مردم با استفاده از فناوری اطلاعات و هوشمند سازی ساختمان‌ها و خانه‌ها میباشد که این امر موجب آرامش و آسایش هرچه بیشتر شهروندان میباشد. با توجه به جدول شماره ۹ و نمودار شماره ۳ مبنی بر گویههای زندگی هوشمند، ميزان کلی تأثیر شاخصهای زندگی هوشمند در تحقق‌پذیری شهر هوشمند برابر با 90/2 مي‌باشد كه در دامنه‌ی معني‌داري و در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد.
جدول ۹. تحلیل گویههای زندگی هوشمند
گويه‌ها | ميانگين پاسخ‌ها | دامنه معني‌داري |
میزان دسترسی به خدمات آنلاین (آموزش، فرهنگی، پزشکی، خرید ...) | 08/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان ارتباطات اجتماعی آنلاین و مشارکت در شهر | 67/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان پذیرش فناوری‌های نوین توسط شهروندان | 08/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان دسترسی به تجهیزات آنلاین در سیستم حمل‌ونقل | 56/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان دسترسی به پلیس الکترونیک | 64/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان تأثیر هوشمند سازی بر کاهش نیروی انسانی | 39/3 | نسبتاً مطلوب |
میانگین کل | 90/2 | نسبتاً مطلوب |
نمودار ۴. نمودار تحلیل گویههای زندگی هوشمند
با توجه به جواب سؤالاتی که افراد پاسخ داده‌اند، هوشمندی فقط در زمینه دسترسی به حمل‌ونقل و امنیت تا حدودی قابل‌قبول میباشد و به سمت زیاد مایل است اما در زمینه‌های پلیس الکترونیک، میزان پذیرش فناوری توسط شهروندان و میزان کنترل امنیت مردم با استفاده از تکنولوژی در سطح متوسط و کم قرار داشته است. همچنین با توجه به تحلیل و امتیاز به‌دست‌آمده از این گویهها می‌توان گفت، زندگی هوشمند در شهر تبریز از مطلوبیت نسبی برخوردار بوده است و نیاز به توجه بیشتری دارد. نتایج نشان می‌دهد که این شهر به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بیشتر به مردم و تقویت سیستم‌های امنیتی شهر با کمک مسئولین نیاز بیشتری دارد.
چ) محیط‌زیست هوشمند
محیط‌زیست هوشمند به استفاده از فناوری‌های جدید برای حفظ و حراست از محیط‌زیست اشاره دارد. منظور از محیط‌زیست هوشمند ایجاد سازوکارهای مناسب جهت استفاده بهینه از انرژی و آب و کاهش آلودگی محیط زندگی است. محیط هوشمند مفهومی است که امکان استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته برای محیط‌های شهری را در بر می‌گیرد که نتیجه آن افزایش کیفیت زندگی برای شهروندان است و البته خدمات ارزش افزوده را هم برای دولت و هم برای شهروندان ایجاد می‌کند. با توجه به جدول شماره ۱۰ و نمودار ۵ معيارهای تعیین‌شده، ميزان کلی تأثیر بعد زیست‌محیطی بر تحقق‌پذیری شهر هوشمند در تبریز برابر با 89/2 مي‌باشد كه در دامنه‌ی معني‌داري در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد.
جدول ۱۰. تحلیل گویههای محیط‌زیست هوشمند
ميانگين پاسخ‌ها | دامنه معني‌داري | |
میزان استفاده از فناوری اطلاعات در افزایش سطح امنیت عمومی محلی و کنترل شهر و شهروندان | 3/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از فناوری اطلاعات در کاهش مصرف انرژی | 6/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از فناوری اطلاعات در کاهش آلودگی هوا و محیط | 50/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از فناوری بازیافت در جمع‌آوری زباله و بهینه‌سازی | 28/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از فناوری اطلاعات در ساختمان‌سازی و زیرساخت‌های شهری | 81/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان استفاده از فناوری اطلاعات در حفاظت از محیط‌زیست و توسعه گردشگری | 89/2 | نسبتاً مطلوب |
میانگین کل | 89/2 | نسبتاً مطلوب |
نمودار ۵. نمودار تحلیل گویههای محیط‌زیست هوشمند
با توجه به جواب سؤالاتی که متخصصان در خصوص گویهها بیان نموده‌اند می‌توان گفت نظر افراد در همه زمینه‌های محیط‌زیست هوشمند در شهر تبریز در سطح متوسط و کم میباشد و فقط در زمینه ساختمان‌سازی و زیرساخت‌های شهری در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد که آن هم نشان از استفاده از مصالح پایدار در سالهای اخیر در ایران میباشد. بر همین اساس و با توجه به تحلیل‌های صورت گرفته در نرم‌افزار spss که عدد ۸۹/۲ به‌طور میانگین به‌دست آمده است می‌توان گفت، شهر تبریز ازلحاظ محیط‌زیست در سطح نسبتاً مطلوب و تا حدودی ضعیف قرار دارد و نیاز هرچه بیشتر به استفاده از تکنولوژی در زمینه‌های کنترل آلودگی هوا، جمع‌آوری زباله و ... میباشد.
ح) تحرک و پویایی هوشمند
منظور از پویایی هوشمند ارائه خدمات از طریق فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، تسریع در تبادل اطلاعات با استفاده از فناوری، کاهش هزینه‌ها و جابه‌جایی، دسترسی به خدمات و اطلاعات و ارائه خدمات بهتر میباشد. با توجه به جدول شماره ۱۱ و نمودار ۶ معيارهای تعیین‌شده، ميزان کلی تأثیر بعد پویایی هوشمند بر تحقق‌پذیری شهر هوشمند در تبریز برابر با 37/2 مي‌باشد كه در دامنه‌ی معني‌داري در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد.
جدول ۱۱. تحلیل گویههای پویایی هوشمند
گويه‌ها | ميانگين پاسخ‌ها | دامنه معني‌داري |
میزان دسترسی به اینترنت در اماکن عمومی در همه نقاط شهری | 22/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان رضایت از سرعت اینترنت و خدمات‌رسانی آنلاین | 19/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان دسترسی و نوآوری به سیستم حمل‌ونقل ایمن | 22/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان رضایت از سیستم حمل‌ونقل عمومی | 44/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان تأثیر فناوری در کنترل ایمنی معابر و راهنمایی و رانندگی | 78/2 | نسبتاً مطلوب |
میانگین کل | 37/2 | نسبتاً مطلوب |
نمودار ۶. نمودار تحلیل گویههای تحرک و پویایی هوشمند
بر اساس پاسخ‌های به‌دست‌آمده از سؤالات پرسشنامه می‌توان گفت، جواب افراد در خصوص همه سؤالات این گویه، گزینه متوسط و بسیار کم بوده است. همچنین با توجه به عدد میانگین ۳۷/۲ به دست آمده از تحلیل سؤالات این گویهها مشخص گردیده است که به‌طورکلی میزان پویایی در شهر تبریز دارای وضعیت نسبتاً مطلوب و مایل به ضعیف میباشد. به همین جهت ارتقا سیستم حمل‌ونقل و خدمات‌رسانی آنلاین و تجهیز اماکن عمومی به اینترنت در جهت خدمت‌رسانی بیشتر به مردم و دستیابی به شهری هوشمند ازجمله اقدامات ضروری است که باید موردتوجه مسئولان و برنامه ریزان شهری قرار بگیرد.
خ) مردم هوشمند
عمده‌ترین مواردی که بعد از شهر هوشمند مدنظر قرار می‌گیرد، مسائل آموزشی، پرورش روحیه خلاقیت و جلب مشارکت عمومی در انجام امور شهری است. مردم هوشمند بر اساس مهارت‌ها و سطح آموزشی‌شان تعریف می‌شوند. کیفیت تعاملات اجتماعی همچون یکپارچگی، زندگی جمعی و توانایی برقراری ارتباط با جهان خارج نیز از مصادیق مردم هوشمند به شمار می‌آید (شهرداری مشهد، ۱۳۹۷). با توجه به جدول شماره ۱۲ و نمودار ۷ معيارهای تعیین‌شده، ميزان کلی تأثیر مردم هوشمند در تحقق‌پذیری شهر هوشمند در تبریز برابر با 12/3 مي‌باشد كه در دامنه‌ی معني‌داري در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد.
جدول ۱۲. تحلیل گویههای مردم هوشمند
گويه‌ها | ميانگين پاسخ‌ها | دامنه معني‌داري |
میزان مشارکت در زندگی اجتماعی | 81/2 | نسبتاً مطلوب |
میزان مهارت و تخصص فردی | 28/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان خلاقیت و نوآوری | 3 | نسبتاً مطلوب |
میزان سازگاری و ارتباط با فرهنگ‌های گوناگون | 06/3 | نسبتاً مطلوب |
میزان مشارکت در تحقق‌پذیری شهر هوشمند | 94/2 | نسبتاً مطلوب |
میانگین کل | 12/3 | نسبتاً مطلوب |
نمودار ۷. نمودار تحلیل گویههای مردم هوشمند
بر اساس پاسخ‌های داده‌شده توسط افراد به سؤالات این گویهها، می‌توان گفت گزینه‌های متوسط و زیاد از عمده‌ترین پاسخ‌ها بوده‌اند. همچنین طبق نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل این گویهها و کسب امتیاز میانگین ۱۲/۳، می‌توان گفت که میزان مشارکت در زندگی اجتماعی و خلاقیت و نوآوری مردم در شهر تبریز بالا بوده است؛ که این نشان از بالا بودن میزان سواد و فرهنگ مردم در این شهر میباشد. همچنین می‌توان نتیجه گرفت زمانی که میزان سطح سواد و تخصص در میان مردم بالا باشد، میزان پذیرش استفاده از تکنولوژی و هوشمند سازی نیز بیشتر می‌گردد.
5- بحث و نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج حاصل از تحلیل داده‌های پرسشنامه و صرف‌نظر از گزینه متوسط در میان پاسخ‌های داده‌شده برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر در این مقاله می‌توان گفت که شهر تبریز ازلحاظ بهره‌گیری از ۶ مؤلفه انتخابی ما از شهر هوشمند در سطح ضعیفی قرار دارد. البته بدیهی است که امروزه با رشد و گسترش تکنولوژی، بهره‌گیری از اینترنت، کامپیوتر و اپلیکیشنهای خدماتی به‌خصوص در کلان‌شهرها رواج یافته و در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد و با استقبال شهروندان همراه است؛ اما به‌طورکلی می‌توان گفت استفاده از فناوری اطلاعات در سطح گسترده‌تری همچون رأی‌گیری الکترونیک، پلیس الکترونیک و امکاناتی در جهت کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی در سطح ضعیف‌تری قرار دارد. همان‌طور که در نمودار شماره ۷ ملاحظه می‌کنید، میزان تحقق‌پذیری ۶ شاخصه شهر هوشمند در شهر تبریز مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته است. از این میان می‌توان به دو شاخصه اقتصاد هوشمند و مردم هوشمند اشاره کرد که نسبتاً دارای تحقق‌پذیری بالاتری هستند. با بررسی گویههای این دو شاخصه می‌توان گفت استفاده از تکنولوژی و فناوری اطلاعات در کسب‌وکارها و ارتباطات بین‌المللی شرکت‌ها در سطح مطلوبی قرار داشته است. چیزی که امروزه از ارکان اساسی برای ارتباط با جامعه بین‌الملل در همه کلان‌شهرها میباشد. شهر تبریز ازلحاظ مؤلفه مردم هوشمند در سطح خوبی قرار دارد که این نشان از این است که مردم دارای فرهنگ بالا و مهارت می‌باشند و از میزان مشارکت‌پذیری بالایی برخوردار هستند. توسعه روحیه نوآوری میان شهروندان، ایجاد سایت‌هایی برای جذب ایده‌های نو و مشارکت عموم افراد در فعالیت‌های اجتماعی (مانند انجمن‌های حفاظت از محیط‌زیست یا سایر موارد مشابه) می‌تواند به تقویت چهره هوشمند شهر کمک نماید.
بر اساس این یافتهها نمیتوان گفت شهر تبریز شهری کاملاً هوشمند است، بلکه شهری است که تازه در حال تکامل و پیشرفت میباشد و می‌تواند در سالهای آتی با فرهنگ‌سازی‌های گسترده در جهت پذیرش استفاده از تکنولوژی توسط همه شهروندان و برنامه‌ریزی‌های مناسب توسط مسئولین و بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در همه موارد ازجمله مسائل زیست‌محیطی این شهر هوشمند تحقق یابد.
نمودار ۷. نمودار تحلیل تحقق شاخصه‌های شهر هوشمند در شهر تبریز
6- منابع
1- ابراهیمی، مازیار؛ و معرف، مریم(۱۳۹۷). توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها و مزایای شهر هوشمند. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۴(۴)، ۳۹-۴۷.
2- استانداری آذربایجان شرقی(1395). سالنامه آماری استان. برگرفته از: https://old.ostan-as.ir
3- پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامتاله؛ حاتمینژاد، حسین؛ و پارسا، شهرام(۱۳۹7). شهر هوشمند: تبیین ضرورت‌ها و الزامات شهر تهران برای هوشمندی. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی تهران، ۱۰(۲)، ۲۲-۱.
4- پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامتاله؛ حاتمینژاد، حسین؛ و پارسا، شهرام(۱۳۹7). تبیین مفهوم و ویژگیهای شهر هوشمند. مجله علمی-پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر. 15(58). 5-26.
5- جوادزاداقدم، هادی؛ علیزاده، غفور؛ و جهانبین، رضا(1393). تحلیلی بر مفهوم شهر هوشمند با تأکید بر شاخص های توسعه پایدار شهری. کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار.
6- حاتمی، افشار؛ ساسانپور، فرزانه؛ زیبارو، آلبرتو؛ سلیمانی، محمد(1400). شهر هوشمند پایدار: مفاهیم، ابعاد و شاخصها. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 60(21)، 315-339. doi:10.52547/jgs.21.60.315
7- حقیقی، هانیه(۱۳۹۸). هوشمندسازی شهرها: هوشمندترین شهرهای دنیا را بشناسید. برگرفته از https://www.alibaba.ir/mag/news/smart-cities/
8- رضائیزاده مهابادی، کامران؛ محمدی، حسین؛ و سرور، رحیم(۱۳۹۸). امکان‌سنجی ایجاد شهرهای پایدار و هوشمند در ایران. جغرافیا و برنامهریزی منطقه‌ای، 10(1-2)، 643-658. doi:20.1001.1.22286462.1398.10.37.36.5
9- روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ و قنبری، حکیمه(1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مولفههای زیرساختی آن در مدیریت شهری مورد شناسی: شهرداری تبریز. جغرافیا و آمایش شهری، 8(26)، 197- 216. doi:10.22111/gaij.2018.3634
10- ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال؛ و وارثی، حمید(1390). تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 43(77)، 1-17.
11- فارقزاده، ندا؛ و جمشیدی، حسینعلی(1396). شهر هوشمند با رویکرد توسعه پایدار. کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 3، 1-9.
12- فرجی، امین؛ یوسفی، زهرا؛ و علیان، مهدی(1397). تحلیل الگوهای رشد شهری با تاکید بر نظریه رشد هوشمند مطالعه موردی، منطقه 22 کلانشهر تهران. معماری و شهرسازی پایدار، 6(1)، 23-38.
13- قربانی، رسول؛ و نوشاد، سمیه(1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. جغرافیا و توسعه، 6(12)، 163-180. doi:10.22111/gdij.2008.1248
14- کیانی، اکبر(1390). شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک(ارائه مدل مفهومی-اجرایی با تاکید بر شهرهای ایران). فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 4(14)، 39-64.
15- گاهنامه رصد(1396). نگاهی نو به معماری و شهرسازی ایران و جهان: شهر هوشمند. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، ۳4(۳)، 1-12.
16- مرادی، شیما(1398). بررسی سیر موضوعی مطالعات حوزه شهر هوشمند. دوفصلنامه علمی دانشگاه شاهد، 5(1)، 139-160.
17- معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران(1390). گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. مرکز آمار ایران.
18- مهدیزاده، مهدی(1398). بررسی رابطه بین شهر هوشمند و توسعه پایدار و چالشهای دستیابی به شهر هوشمند پایدار. فصلنامه علمی تخصصی معماری سبز، 5(1)، 37-46.
19- نظمفر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی؛ و اسمعیلی، احمد(1397). تحلیل شاخصهای رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. پژوهشهای بومشناسی شهری، 9(1)، 35-48.
20- هادی، الهام؛ و هادی، الناز(1394). ارزیابی نقش هوشمندسازی در تحقق توسعه پایدار شهری. اولین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک.
21- Alvarez, Y., Astudillo, O., Jensen, L., Reynolds, A. L., Waghorne, N., Brazil, D. P., ... & Kennedy, B. N. (2009). Selective inhibition of retinal angiogenesis by targeting PI3 kinase. PloS one, 4(11), e7867. doi:10.1371/journal.pone.0007867
22- Caragliu, A. & Nijkamp, P. (2011). Smart cities in Europe. Amsterdam: VU University of Amsterdam, Vol. 48, PP. 1-12
23- Chen, S., Cerin, E., Stimson, R., & Lai, P. C. (2016). An objective measure to assessing urban quality of life based on land use characteristics. Procedia Environmental Sciences, 36, 50-53. doi:10.1016/j.proenv.2016.09.009
24- Chourabi, H., Nam, T., Walker, S., Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K., ... & Scholl, H. J. (2012, January). Understanding smart cities: An integrative framework. In 2012 45th Hawaii international conference on system sciences (pp. 2289-2297). IEEE. doi:10.1109/HICSS.2012.615
25- Ferraro, S. (2013). Smart cities, analysis of a strategic plan (Doctoral dissertation).
26- Harrison, C., & Donnelly, I. A. (2011, September). A theory of smart cities. In Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS-2011, Hull, UK.
27- Lazaroiu, G. C., & Roscia, M. (2012). Definition methodology for the smart cities model. Energy, 47(1), 326-332. doi:10.1016/j.energy.2012.09.028
28- Nam, T., & Pardo, T. A. (2011, September). Smart city as urban innovation: Focusing on management, policy, and context. In Proceedings of the 5th international conference on theory and practice of electronic governance (pp. 185-194). doi:10.1145/2072069.2072100
29- UN-Habitat Global Activities report. (2015). Retrived from www.unhabitat.org
30- Washburn, D., Sindhu, U., Balaouras, S., Dines, R. A., Hayes, N., & Nelson, L. E. (2009). Helping CIOs understand “smart city” initiatives. Growth, 17(2), 1-17.
31- Yigitcanlar, T., & Lee, S. H. (2014). Korean ubiquitous-eco-city: A smart-sustainable urban form or a branding hoax?. Technological Forecasting and Social Change, 89, 100-114. doi:10.1016/j.techfore.2013.08.034
32- Yigitcanlar, T., Kamruzzaman, M., Foth, M., Sabatini-Marques, J., Da Costa, E., & Ioppolo, G. (2019). Can cities become smart without being sustainable? A systematic review of the literature. Sustainable cities and society, 45, 348-365. doi:10.1016/j.scs.2018.11.033
Assessing the Feasibility of Smart City Features
(a Case Study of Tabriz City)
Sahar Jamshidi1, Nafisa Zare2, Akbar Abdullah Zadeh Taraf3*
1- Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
sahar.jamshidi90@yahoo.com
2- Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
zarenafiseh@gmail.com
3- Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran. (Corresponding Author)
taraffarat@yahoo.com
Abstract
The smartening of cities does not only mean the growth of technology and mechanization, but when it is smart and optimal in all socialcultural, economic, environmental, and governance fields, it is called a smart city . One of the necessities of making cities smarter is using less energy resources and creating maximum efficiency. In recent years, the technology employment has become important to speed up the process of daily work and improve the quality of life; however, it has not been formed in a comprehensive and integrated way. This research aimed to investigate the feasibility of smart city indicators in Tabriz. The feasibility of six basic components of a smart city in social, political, environmental and other fields has been investigated. The current research method is a library and questionnaire. Considering the specialization of intelligence and the requirements of its realization, the extracted questionnaire was completed with the cooperation of professors and experts. The results were analyzed in SPSS software. Based on Cronbach's numbers, Tabriz city has been in a relatively favorable situation in terms of realizing the characteristics of a smart city. But in general, this city cannot be called smart.
Keywords: Smart city, smart city features, realizability, Tabriz.
