ارزیابی و بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیطی بر سلامت روان ساکنان مجتمع‌های مسکونی
محورهای موضوعی :
وحیده رزم آهنگ
1
,
هادي كشميري
2
*
1 - واحد تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
کلید واژه: سلامت روان, مجتمع مسکونى, محیط کالبدى, مسکن, مؤلفه‌های محیطی.,
چکیده مقاله :
در سال‌های اخیر، زندگی در مجتمع‌های مسکونی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحولات در رابطه با سکونت برشمرد که به شکلی فراگیر تبدیل به فرم زیست و مسکن معاصر در شهرها شده است. در این راستا بحران‌های برآمده از آپارتمان‌نشینی مجموعه وسیعی از اختلالات روانی همچون: استرس، اضطراب، افسردگی و... را به وجود آورده است. پژوهش حاضر بر پایه ارزیابی و تحلیل میزان تأثیر مؤلفه‌های کالبدی محیطى بر سلامت روان انجام گرفته تا شاید نتایج آن راهگشایى براى طراحى فضاهای مسکونى سالم و رو به رشد باشد. قابل ذکر است جهت سنجش سلامت روان افراد، از پرسشنامه استاندارد GHQ-12 استفاده شده و برای بررسى المان‌های محیطى، مؤلفه‌های کالبدى محیطی مدنظر قرارگرفته است. همچنین یک پرسشنامه محقق ساخت بر مبنای مؤلفه‌های مؤثر کالبدی محیطی تهیه شده که 340 نفر از ساکنین مجتمع‌های مسکونی مختلف شیراز به آن پاسخ داده‌اند و نیز جهت انجام تحلیل و پردازش اطلاعات از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. یافته‌هاى پژوهش حاضر نشان می‌دهد که، محیط کالبدى مجتمع‌های مسکونی نقشی اساسی در کیفیت زندگی ساکنین و درنتیجه بیشترین تأثیر منفى بر سلامت روان ساکنان دارد؛ درنتیجه مشخص شده که رابطه قابل استنادی بین سلامت انسان و محیط کالبدي اطرافش وجود دارد و برای تأمین سلامت روان ساکنین باید مؤلفه‌های کالبدی محیط‌های مسکونى مدنظر قرار گرفته و برای ارتقاء و رفع نقص آن‌ها طراحان تلاش نمایند.
In recent years, living in residential complexes can be considered one of the most important developments in housing, which has become a form of contemporary living and housing in cities. Also, with the excessive growth of residential complexes and their physical development, we sometimes see a decline in the quality of residential spaces, which has caused various problems in the lives of the residents of these complexes. In this regard, the crises arising from apartment living have created a wide range of mental disorders, such as stress, anxiety, depression, etc. The current research is based on the evaluation and analysis of the impact of the physical components of the environment on mental health; so that the results may open the way for the design of healthy and growing residential spaces. In order to measure people's mental health and examine the environmental elements, the GHQ-12 standard questionnaire was used, and the environment's physical components were taken into consideration. Also, a researcher-made questionnaire was prepared based on the environment's influential physical components. This questionnaire was answered by 340 residents of different residential complexes in Shiraz, and SPSS software was used to analyze and process the information. The findings of the present research show that the physical environment of residential complexes has a fundamental role in life quality and consequently has the greatest negative impact on the mental health of the residents. As a result, it has been determined that there is a reliable relationship between human health and the surrounding physical environment. Also, it concluded that to ensure the mental health of residents, the physical components of residential environments should be taken into consideration and designers should try to improve and fix their defects.
1- امامقلی، عقیل(1393). تأثیر معماري بر سلامت، ایده‌اي براي (معماري درمانی). فصلنامه علوم رفتاري، 6(20)، 23-37.
2- ایدلرآبادی، اسحاق(1396). درسنامه پرستاری بهداشت جامعه. تهران: نشر جامعه نگر.
3- آقایاری هیر، توکل؛ عباس¬زاده، محمدعباس؛ و گراوند، فرانک(1395). مطالعات سلامت روانی و عوامل فردی و محله‌ای مؤثر بر آن. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7(27)، 145-187. doi:10.22054/qjsd.2016.5942
4- آلتمن، ایروین(1382). محیط و رفتار اجتماعی، خلوت، فضاي شخصی، قلمرو و ازدحام. ترجمه علی نمازیان. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
5- پوردیهیمى، شهرام(1391). شهر مسکن و مجموعه‌ها. تهران: نشر آرمان‌شهر.
6- توسلی، محمود(1376). اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران. تهران: نشر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
7- جوادی، قاسم؛ طالعی، محمد؛ و کریمی، محمد(1392). ارزیابی کاربرد شاخص‌های تعیین تنوع در اختلاط کاربری‌های شهری. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(16)، 25-28.
8- چرمایف، سرجیوس ایوان(1371). عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی (به جانب یک معماری انسانی). ترجمه مزینی، م. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
9- حبی، محمدباقر(1383). سلامت روانی در چشم‌اندازی گسترده‌تر. مجله حوزه و دانشگاه، 10، 106-122.
10- حکیمیان، پانته¬آ(1391). بعد طراحی شهری سلامت. صفه، 56، 87-100. dor:20.1001.1.1683870.1391.22.1.6.1
11- حمدیه، مصطفی؛ و شهیدى، شهریار(1387). اصول و مبانى بهداشت روانى. تهران: انتشارات سمت.
12- خسروآبادی، رضا(1388). تحلیل فضای شهری (ویرایش اول). برگرفته از سایت https://sarpeleh.blogsky.com/1389/07/15/post-13/
13- راپاپورت، ایماس(1391). معنی محیط ساخته شده رویکردي در ارتباط غیرکلامی. ترجمه فرح حبیب. چاپ دوم با ویرایش جدید. تهران: انتشارات سازمان فناوري اطلاعات و ارتباطات شهرداري تهران.
14- شکرگزار، اصغر(1385). توسعه مسکن شهری در ایران. رشت: انتشارات حق‌شناس.
15- طالبی، ژاله؛ و کلانتری، ایرج(1383). راهنمای طراحی معماری ساختمان‌های بلند مسکونی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
16- قاسمی اصفهانی، مروارید(1383). هویت بخشی به بافت¬های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.
17- الکساندر، کریستوفر؛ و حجت، مهدی(1386). معماري و راز جاودانگی، راه بی‌زمان ساختن. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندي. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
18- گنجی، حمزه(1390). بهداشت روانی. تهران: انتشارات ارسباران.
19- لائو، کوان(1384). فنگ¬شویی براي امروز. ترجمه محمد قراچه داغی. تهران: انتشارات آسیم.
20- مخبر، عباس(1365). ابعاد اجتماعی مسکن (هدف¬ها-معیارها- شاخص‌های اجتماعی و مشارکت‌های مردمی). تهران: انتشارات دفتر تحقیقات و معیارهای فنی.
21- مدنی¬پور، علی(1379). طراحی فضاهای شهری: نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی- مکانی. ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران: نشر شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
22- مرتضوي، شهرناز(1380). روانشناسی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
23- مشهودی، سهراب(1389). تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها. تهران: انتشارات مزیانی.
24- مطلبی، قاسم(1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماري و طراحی شهري. نشریه هنرهای زیبا، 10، 52-67.
25- ملکی، سعید(1390). تحلیلی بر مجموعه‌های مسکونی در شهر تهران. تهران: انتشارات شهرداری تهران.
26- میرغلامی، مرتضی؛ قره¬بلگو، مینو؛ و نوزمانی، نوشین(1396). ارزیابی تاثیر ابعاد اجتماعی و کالبدی محیط محله بر سلامت روانی و حس سلامتی ساکنین (مورد پژوهی محله شدیه تبریز). هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی)، 22(2)، 63-74.
27- میلانی‌فر، بهروز(1376). بهداشت روانی. تهران: انتشارات قومس.
28- Bonnefoy, X. (2007). Inadequate housing and health: an overview. International journal of environment and pollution, 30(3-4), 411-429. doi:10.1504/IJEP.2007.014819
29- Brown, M. J., & Jacobs, D. E. (2011). Residential light and risk for depression and falls: results from the LARES study of eight European cities. Public Health Reports, 126(1_suppl), 131-140. doi:10.1177/00333549111260S117
30- Baum, A., Singer, J. E. (1982). Advances in environmental psychology, 4, Environment and health. Hillsdale, NJ, Lawrence Erlbaum Associates.
31- Chuang, T. C. L. (2001). Understanding residential density: The relationship between policy, measurement, and perception (Doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology).
32- Cohen, S., Evans, G. W., Stokols, D., & Krantz, D. S. (1986). Stress processes and the costs of coping Behavior, Health, and Environmental Stress (pp. 1-23). doi:10.1007/978-1-4757-9380-2_1
33- Cummins, S. K., & Jackson, R. J. (2001). The built environment and children's health. Pediatric Clinics of North America, 48(5), 1241-1252. doi:10.1016/S0031-3955(05)70372-2
34- Edwards, L., & Torcellini, P. (2002). Literature review of the effects of natural light on building occupants.
35- Evans, G. W., Wells, N. M., & Moch, A. (2003). Housing and mental health: a review of the evidence and a methodological and conceptual critique. Journal of social issues, 59(3), 475-500. doi:10.1111/1540-4560.00074
36- Evans, G. W., Wells, N. M., Chan, H. Y. E., & Saltzman, H. (2000). Housing quality and mental health. Journal of consulting and clinical psychology, 68(3), 526. doi:10.1037/0022-006X.68.3.526
37- Huang, S. C. L. (2006). A study of outdoor interactional spaces in high-rise housing. Landscape and urban planning, 78(3), 193-204. doi:10.1016/j.landurbplan.2005.07.008
38- Kuo, F. E., Sullivan, W. C., Coley, R. L., & Brunson, L. (1998). Fertile ground for community: Inner‐city neighborhood common spaces. American journal of community psychology, 26(6), 823-851. doi:10.1023/A:1022294028903
39- Lee, Y., Kim, K., & Lee, S. (2010). Study on building plan for enhancing the social health of public apartments. Building and environment, 45(7), 1551-1564. doi:10.1016/j.buildenv.2009.11.017
40- Leventhal, T., & Brooks-Gunn, J. (2003). Moving to opportunity: an experimental study of neighborhood effects on mental health. American journal of public health, 93(9), 1576-1582.
41- Marcus, C. C., & Barnes, M. (1995). Gardens in healthcare facilities: Uses, therapeutic benefits, and design recommendations. Martinez, CA: Center for Health Design.
42- Min, B., & Lee, J. (2006). Children's neighborhood place as a psychological and behavioral domain. Journal of environmental psychology, 26(1), 51-71. doi:10.1016/j.jenvp.2006.04.003
43- Moore, E. O. (1981). A Prison Environment. Journal of Environmental Systems, 11(1), 17-34. doi:10.2190/KM50-WH2K-K2D1-DM69
44- Nasar, J. L., & Julian, D. A. (1995). The psychological sense of community in the neighborhood. Journal of the American planning Association, 61(2), 178-184. doi:10.1080/01944369508975631
45- Perrins-Margalis, N. M., Rugletic, J., Schepis, N. M., Stepanski, H. R., & Walsh, M. A. (2000). The immediate effects of a group-based horticulture experience on the quality of life of persons with chronic mental illness. Occupational Therapy in Mental Health, 16(1), 15-32. doi:10.1300/J004v16n01_02
46- Richman, N. (1978). Depression in mothers of young children. Journal of the Royal Society of Medicine, 71(7), 489-493. doi:10.1177/014107687807100706
47- Safarinia, M. (2010). Impact of housing environment on health and happiness of young girls. Psychological Research, 1(1), 60-73.
48- Wells, N.M., Evans, G.W., & Yang, Y. (2010). Environments and Health: Planning Decisions as Public-Health Decisions, Journal of Architectural and Planning Research, 27 (2), 124–143.
49- Wood, L., Frank, L. D., & Giles-Corti, B. (2010). Sense of community and its relationship with walking and neighborhood design. Social science & medicine, 70(9), 1381-1390. doi:10.1016/j.socscimed.2010.01.021
50- World Health Organization Investing in Mental Health. (2001). Department of Mental Health and Substance Dependence, Non communicable Diseases and Mental Health Gene. 2003-2008, Retrieved from www.who.int/mental_health/en/investing_in_mnh_final.pdf.