بررسی تزئینات معماری با تمرکز بر کاشی‌کاری در مکاتب نگارگری
محورهای موضوعی :
نگار حسنی فخرآبادی
1
(کارشناسی ارشد مطالعات معماری، گروه مطالعات معماری، دانشکده معماری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.)
محمدحسین حسنی فخرآبادی
2
(دکتری معماری، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
کلید واژه: مدارک تصویری, تاریخ معماری ایران, نقاشی, مکتب هرات, واقع‌گرایی, تزئینات کاشی‌کاری, کمال‌الدین بهزاد.,
چکیده مقاله :
مدارک تصویری، ازجمله مهم‌ترین منابع در تحقیقات تاریخ معماری ایران، محسوب می‌شوند. یکی از این مدارک نقاشی است. بااین‌حال، ظرفیت‌ها و اهمیت ویژه‌ای که این نقاشی‌ها دارند، به‌طور کافی موردتوجه قرار نگرفته و کمتر در تحقیقات معماری مورداستفاده قرار گرفته‌اند. ازاین‌رو، نیاز به بررسی و تحلیل عمیق‌تر این نقاشی‌ها و تأثیرات آن‌ها بر معماری، احساس می‌شود. مکتب هرات، به‌عنوان یکی از مکاتب مهم در تاریخ معماری ایران است. این مکتب قادر است فضاهای معماری دوره تیموری را به‌طور واقعی بازنمایی کند و این به‌طور خاص از آنجایی مهم است که معماری این دوره دارای ویژگی‌های واقع‌گرایانه و بازتابی از عناصر معماری اسلامی است. در این مقاله، به بررسی و تحلیل میزان واقع‌گرایی تزئینات کاشی‌کاری نقاشی‌های بهزاد پرداخته شده است. روش انجام پژوهش حاضر غیر پیمایشی و مبتنی بر رویکرد تفسیری - تاریخی است. درواقع در اینجا با منطق اولویت قرار دادن «امکان استخراج مستندات به‌صورت میدانی» و «برداشت نگاره‌های به‌کاررفته در مستندات» به‌عنوان شرط استنباطی و معرف، در منطق شواهد پژوهش، از نمونه‌گیری تصادفی بهره برده است. ساختار پژوهش وابسته به نگاره‌های بهزاد و مفاهیم معماری موجود در نگاره‌های وی در تحلیل و تفسیر آثار منتخب، با درآمدی از این هنرمند آغاز گردیده و در مرحله بعد به تحلیل بناهای واقعی تأثیرگذار در آن آثار می‌پردازد.
Visual documents, including paintings, are among the most important sources in researching the history of Iranian architecture. However, the capacities and special importance of these paintings have not been sufficiently emphasized and utilized in architectural research. Therefore, there is a need for a deeper examination and analysis of these paintings and their effects on architecture. The Herat School stands as one of the significant schools in the history of Iranian architecture. This school is capable of realistically representing the architectural spaces of the Timurid period, which is particularly important because the architecture of this period exhibits realistic and reflective features of Islamic architectural elements. In this article, the level of realism of the tile decorations in Behzad's paintings has been investigated and analyzed. The current research method is non-experimental and based on an interpretive-historical approach. In fact, by prioritizing the logic of "the possibility of extracting documents in the field" and "the extraction of images used in the documents" as inferential and indicative conditions in the logic of research evidence, random sampling has been utilized. The research structure, relying on Behzad's images and architectural concepts depicted in his paintings, begins with an introduction from this artist and then proceeds to analyze the influential real buildings in those works.
1- آریان، ق. (1362). کمال‌الدین بهزاد. انتشارات هیرمند. تهران.
2- اسکندری تربقان، ا. (1384). هماهنگی طرح و تفکر در آثار کمال‌الدین بهزاد. رساله دکترا دانشگاه هنر تهران.
3- اشرفی، م. م. (1386). بهزاد و شکل‌گیری مکتب مینیاتور در قرن 16 میلادی. ترجمه زندی، ن. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.
4- اوکین، ب. (1386). معماری تیموری در خراسان. علی آخشینی، ع. انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی. مشهد.
5- بلر، ش.، و بلوم، ج. (1378). هنر و معماری اسلامی (1). ترجمه آژند، ی. چاپ اول. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران. تهران.
6- بلر، ش.، و بلوم، ج. (1383). هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی: دوره ایلخانان و تیموریان. ترجمه هاشمی گلپایگانی، م. م. طبع و نشر. تهران.
7- پاکباز، ر. (1384). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. چاپ چهارم. انتشارات زرین و سیمین. تهران.
8- پوگاخبکوا، گ.، و خاکیموف، ا. (1372). هنر در آسیای مرکزی. ترجمه کرم¬زندی، ن. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.
9- پیرنیا، م. ک. (1386). سبک‌شناسی معماری ایرانی. سروش دانش. تهران.
10- تسلیمی، ن.، نیکویی، م.، و منوچهری، م. (1393). تاریخ هنر ایران. چاپ چهارم. شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران. تهران.
11- چنکووا، پ.، و گالینا، آ. (1387). شاهکارهای معماری آسیای میانه. ترجمه طبایی، د. انتشارات فرهنگستان هنر. تهران.
12- حسن¬پور، م. (1377). چگونگی پارادایم شدن مکتب هرات. هنرهای تجسمی، 2، 172-183.
13- راکسبرگ، د. ج. (1382). کمال‌الدین بهزاد و نقش او در نگارگری ایران. ترجمه پزشکی خراسانی، م. هنر، 57، 61-80.
14- شایسته¬فر، م. (1388). تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی. مطالعات هنر اسامی، 6(11)، 79-104.
15- شایسته¬فر، م.، و سدره¬نشین، ف. (1392). تطبیق نقوش تزئینی معماری دوره تیموری در آثار کمال‌الدین بهزاد با تأکید بر نگاره «گدایی بر در مسجد». نگره، 8(25)، 18-37.
16- شیرازی، ع. ا. (1382). شکوه معماری در آثار کمال‌الدین بهزاد. هنرنامه، 18، 99-118.
17- طبسی، م. (1384). جلوه‌های هنر ایرانی در حرم مطهر امام رضا (ع). فرهنگ و هنر. تهران.
18- فروتن، م. (1388). چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره¬های ایرانی (1000-617 ق/ 1591-1220 م). رساله دکترای معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
19- فروتن، م. (1389). زبان معمارانه نگاره‌های ایرانی. هویت شهر، 4(6)، 131-142.
20- فشنگچی، م. (1386). ردپای معماری تیموری در سه نگاره از بهزاد. ماهنامه ساختمان و کامپیوتر، 17، 1-9.
21- کونل، ا. (1387). هنر اسلامی. توس. تهران.
22- کیانی، م. ی. (1362). هنر کاشی‌کاری ایران. انتشارات شرکت افست. تهران.
23- گری، ب. (1385). نقاشی ایرانی. دنیای تو. تهران.
24- موسوی¬لر، ا. (1384). بررسی ابعاد گرافیکی نگارگری در دوره تیموری با تأکید بر آثار کمال‌الدین بهزاد. رساله دکترا دانشگاه تربت مدرس تهران.
25- نظامی گنجه¬ای. (1351). کلیات خمسه. انتشارات امیرکبیر. تهران.
26- نوری شادمهانی، ر. (1384). مسجد جامع سمرقند از نگاه کمال‌الدین بهزاد. گلستان هنر، 1، 81-92.
27- هیلن براند، ر. (1386). هنر و معماری اسلامی. ترجمه اردشیر اشراقی. فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران (روزنه).
28- ویلبر، د.، و گلمبک، ل. (1375). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه افسر، ک.، و کیانی، م. ی. چاپ اول. سازمان میراث فرهنگی کشور. تهران.
29- Arnold, T. W. (1928). The Islamic Faith. London Ernest Benn Publication.
30- Pope, A. U. (1930). An introduction to Persian art since the seventh century, AD. Peter Davies Publication.