ارزیابی و بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیطی بر سلامت روان ساکنان مجتمع‌های مسکونی

چکیده مقاله :

در سال‌های اخیر، زندگی در مجتمع‌های مسکونی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحولات در رابطه با سکونت برشمرد که به شکلی فراگیر تبدیل به فرم زیست و مسکن معاصر در شهرها شده است. در این راستا بحران‌های برآمده از آپارتمان‌نشینی مجموعه وسیعی از اختلالات روانی همچون: استرس، اضطراب، افسردگی و... را به وجود آورده‌ است. پژوهش حاضر بر پایه ارزیابی و تحلیل میزان تأثیر مؤلفه‌های کالبدی محیطى بر سلامت روان انجام گرفته تا شاید نتایج آن راهگشایى براى طراحى فضاهای مسکونى سالم و رو به رشد باشد. قابل ذکر است جهت سنجش سلامت روان افراد، از پرسش‌نامه استاندارد GHQ-12 استفاده شده و برای بررسى المان‌های محیطى، مؤلفه‌های کالبدى محیطی مدنظر قرارگرفته است. همچنین یک پرسشنامه محقق ساخت بر مبنای مؤلفه‌های مؤثر کالبدی محیطی تهیه شده که 340 نفر از ساکنین مجتمع‌های مسکونی مختلف شیراز به آن پاسخ داده‌اند و نیز جهت انجام تحلیل و پردازش اطلاعات از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. یافته‌هاى پژوهش حاضر نشان می‌دهد که، محیط کالبدى مجتمع‌های مسکونی نقشی اساسی در کیفیت زندگی ساکنین و درنتیجه بیشترین تأثیر منفى بر سلامت روان ساکنان دارد؛ درنتیجه مشخص شده که رابطه قابل استنادی بین سلامت انسان و محیط کالبدي اطرافش وجود دارد و برای تأمین سلامت روان ساکنین باید مؤلفه‌های کالبدی محیط‌های مسکونى مدنظر قرار گرفته و برای ارتقاء و رفع نقص آن‌ها طراحان تلاش نمایند.

چکیده انگلیسی :

In recent years, living in residential complexes can be considered one of the most important developments in housing, which has become a form of contemporary living and housing in cities. Also, with the excessive growth of residential complexes and their physical development, we sometimes see a decline in the quality of residential spaces, which has caused various problems in the lives of the residents of these complexes. In this regard, the crises arising from apartment living have created a wide range of mental disorders, such as stress, anxiety, depression, etc. The current research is based on the evaluation and analysis of the impact of the physical components of the environment on mental health; so that the results may open the way for the design of healthy and growing residential spaces. In order to measure people's mental health and examine the environmental elements, the GHQ-12 standard questionnaire was used, and the environment's physical components were taken into consideration. Also, a researcher-made questionnaire was prepared based on the environment's influential physical components. This questionnaire was answered by 340 residents of different residential complexes in Shiraz, and SPSS software was used to analyze and process the information. The findings of the present research show that the physical environment of residential complexes has a fundamental role in life quality and consequently has the greatest negative impact on the mental health of the residents. As a result, it has been determined that there is a reliable relationship between human health and the surrounding physical environment. Also, it concluded that to ensure the mental health of residents, the physical components of residential environments should be taken into consideration and designers should try to improve and fix their defects.

منابع و مأخذ:

1- امامقلی، ع. (1393). تأثیر معماري بر سلامت، ایده‌اي براي (معماري درمانی). فصلنامه علوم رفتاري، 6(20)، 23-37.
2- ایدلرآبادی، ا. (1396). درسنامه پرستاری بهداشت جامعه. چاپ پنجم. نشر جامعه نگر. تهران.
3- آقایاری هیر، ت.، عباس¬زاده، م.، و گراوند، ف. (1395). مطالعات سلامت روانی و عوامل فردی و محله‌ای مؤثر بر آن. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7(27)، 145-187.
4- آلتمن، ا. (1382). محیط و رفتار اجتماعی، خلوت، فضاي شخصی، قلمرو و ازدحام. ترجمه نمازیان، ع. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
5- پوردیهیمى، ش. (1391). شهر مسکن و مجموعه‌ها. چاپ اول. نشر آرمان‌شهر. تهران.
6- توسلی، م. (1376). اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران. نشر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران.
7- جوادی، ق.، طالعی، م.، و کریمی، م. (1392). ارزیابی کاربرد شاخص‌های تعیین تنوع در اختلاط کاربری‌های شهری. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(16)، 25-28.
8- چرمایف، س. ا. (1371). عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی (به جانب یک معماری انسانی). ترجمه مزینی، م. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
9- حبی، م. ب. (1383). سلامت روانی در چشم‌اندازی گسترده‌تر. مجله حوزه و دانشگاه، 10، 106-122.
10- حکیمیان، پ. (1391). بعد طراحی شهری سلامت. صفه، 56، 87-100.
11- حمدیه، م.، و شهیدى، ش. (1387). اصول و مبانى بهداشت روانى. انتشارات سمت. تهران.
12- خسروآبادی، ر. (1388). تحلیل فضای شهری (ویرایش اول). برگرفته از سایت https://sarpeleh.blogsky.com/1389/07/15/post-13/
13- راپاپورت، آ. (1391). معنی محیط ساخته شده رویکردي در ارتباط غیرکلامی. ترجمه حبیب، ف. چاپ دوم با ویرایش جدید. انتشارات سازمان فناوري اطلاعات و ارتباطات شهرداري تهران. تهران.
14- شکرگزار، ا. (1385). توسعه مسکن شهری در ایران. انتشارات حق‌شناس. رشت.
15- طالبی، ژ.، و کلانتری، ا. (1383). راهنمای طراحی معماری ساختمان‌های بلند مسکونی. مرکز تحقیقات ساختمان ‌و مسکن. تهران.
16- قاسمی اصفهانی، م. (1383). هویت بخشی به بافت¬های مسکونی. انتشارات روزنه. تهران.
17- الکساندر، ک. (1386). معماري و راز جاودانگی، راه بی‌زمان ساختن. ترجمه قیومی بیدهندي، م. ویراست دوم. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
18- گنجی، ح. (1390). بهداشت روانی. چاپ دوازدهم. انتشارات ارسباران. تهران.
19- لائو، ک. (1384). فنگ¬شویی براي امروز. ترجمه قراچه داغی، م. چاپ دوم. انتشارات آسیم. تهران.
20- مخبر، ع. (1365). ابعاد اجتماعی مسکن (هدف¬ها-معیارها- شاخص‌های اجتماعی و مشارکت‌های مردمی). انتشارات دفتر تحقیقات و معیارهای فنی. تهران.
21- مدنی¬پور، ع. (1379). طراحی فضاهای شهری: نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی- مکانی. ترجمه مرتضایی، ع. نشر شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. تهران.
22- مرتضوي، ش. (1380). روانشناسی محیط. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
23- مشهودی، س. (1389). تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها. چاپ اول. انتشارات مزیانی. تهران.
24- مطلبی، ق. (1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماري و طراحی شهري. نشریه هنرهای زیبا، 10، 52-67.
25- ملکی، س. (1390). تحلیلی بر مجموعه‌های مسکونی در شهر تهران. انتشارات شهرداری تهران. تهران.
26- میرغلامی، م.، قره¬بلگو، م.، و نوزمانی، ن. (1396). ارزیابی تاثیر ابعاد اجتماعی و کالبدی محیط محله بر سلامت روانی و حس سلامتی ساکنین (مورد پژوهی محله شدیه تبریز). هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی)، 22(2)، 63-74.
27- میلانی‌فر، ب. (1376). بهداشت روانی. چاپ پنجم. انتشارات قومس. تهران.
28- Baum, A., Grunberg, N. E., & Singer, J. E. (1982). The use of psychological and neuroendocrinological measurements in the study of stress. Health psychology, 1(3), 217.
29- Bonnefoy, X. (2007). Inadequate housing and health: an overview. International journal of environment and pollution, 30(3-4), 411-429.
30- Brown, M. J., & Jacobs, D. E. (2011). Residential light and risk for depression and falls: results from the LARES study of eight European cities. Public Health Reports, 126(1_suppl), 131-140.
31- Chuang, T. C. L. (2001). Understanding residential density: The relationship between policy, measurement, and perception (Doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology).
32- Cohen, S., Evans, G. W., Stokols, D., & Krantz, D. S. (1986). Stress processes and the costs of coping Behavior, Health, and Environmental Stress (pp. 1-23).
33- Cummins, S. K., & Jackson, R. J. (2001). The built environment and children's health. Pediatric Clinics of North America, 48(5), 1241-1252.
34- Edwards, L., & Torcellini, P. (2002). Literature review of the effects of natural light on building occupants.
35- Evans, G. W., Wells, N. M., & Moch, A. (2003). Housing and mental health: a review of the evidence and a methodological and conceptual critique. Journal of social issues, 59(3), 475-500.
36- Evans, G. W., Wells, N. M., Chan, H. Y. E., & Saltzman, H. (2000). Housing quality and mental health. Journal of consulting and clinical psychology, 68(3), 526.
37- Evans, G. W., Wells, N. M., Chan, H. Y. E., & Saltzman, H. (2000). Housing quality and mental health. Journal of consulting and clinical psychology, 68(3), 526.
38- Huang, S. C. L. (2006). A study of outdoor interactional spaces in high-rise housing. Landscape and urban planning, 78(3), 193-204.
39- Kuo, F. E., Sullivan, W. C., Coley, R. L., & Brunson, L. (1998). Fertile ground for community: Inner‐city neighborhood common spaces. American journal of community psychology, 26(6), 823-851.
40- Lee, Y., Kim, K., & Lee, S. (2010). Study on building plan for enhancing the social health of public apartments. Building and environment, 45(7), 1551-1564.
41- Leventhal, T., & Brooks-Gunn, J. (2003). Moving to opportunity: an experimental study of neighborhood effects on mental health. American journal of public health, 93(9), 1576-1582.
42- Marcus, C. C., & Barnes, M. (1995). Gardens in healthcare facilities: Uses, therapeutic benefits, and design recommendations. Martinez, CA: Center for Health Design.
43- Min, B., & Lee, J. (2006). Children's neighborhood place as a psychological and behavioral domain. Journal of environmental psychology, 26(1), 51-71.
44- Moore, E. O. (1981). A Prison Environment. Journal of Environmental Systems, 11(1), 17-34.
45- Moore, E. O. (1981). A Prison Environment. Journal of Environmental Systems, 11(1), 17-34.
46- Nasar, J. L., & Julian, D. A. (1995). The psychological sense of community in the neighborhood. Journal of the American planning Association, 61(2), 178-184.
47- Perrins-Margalis, N. M., Rugletic, J., Schepis, N. M., Stepanski, H. R., & Walsh, M. A. (2000). The immediate effects of a group-based horticulture experience on the quality of life of persons with chronic mental illness. Occupational Therapy in Mental Health, 16(1), 15-32.
48- Richman, N. (1978). Depression in mothers of young children. Journal of the Royal Society of Medicine, 71(7), 489-493.
49- Safarinia, M. (2010). Impact of housing environment on health and happiness of young girls. Psychological Research, 1(1), 60-73.
50- Wells, N. M., Evans, G. W., & Yang, Y. (2010). Environments and health: planning decisions as public-health decisions. Journal of Architectural and Planning Research, 124-143.
51- Wood, L., Frank, L. D., & Giles-Corti, B. (2010). Sense of community and its relationship with walking and neighborhood design. Social science & medicine, 70(9), 1381-1390.
52- World Health Organization Investing in Mental Health. (2001). Department of Mental Health and Substance Dependence, Non communicable Diseases and Mental Health Gene. 2003-2008, Retrieved from www.who.int/mental_health/en/investing_in_mnh_final.pdf.